аблысе́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Страціць валасы, зрабіцца лысым; палысець. Здавалася.. [бацька] паменшаў, раздаўся ў плячах, зусім аблысеў. Грахоўскі. // перан. Агаліцца, пазбавіцца покрыва. □ Снег хутка раставаў, і за дзень узгоркі аблыселі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
начы́ркаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што і чаго.
Разм. Напісаць хутка або нядбайна. — У нас, разумееш, напрыклад, на год план: зрабіць некалькі сот станкоў, — начыркала Галя на цыраце лічбу. Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
няда́ўна, прысл.
Не так даўно. Сцены нядаўна пабелены вапнаю. Чорны. За працай ніхто не заўважаў, як хутка ляціць час. Здавалася, зусім нядаўна абедалі, а тут ужо і змяркацца пачынае. Нядзведскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разгада́цца, ‑аецца; зак.
Аказацца разгаданым; стаць ясным, зразумелым. Так Шабуня нічога і не ўведаў ад Кірылы. Загадка разгадалася вечарам. Чарнышэвіч. Прычына яго [Васіля Кузьміча] смеласці хутка разгадалася: ён быў крышачку выпіўшы. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расква́сіцца, ‑сіцца; зак.
Разм. Размокнуць ад залішняй вільгаці, стаць гразкім. Дні тры запар вісеў над пасёлкам сыры, цёплы туман, тачыў снег, і ён хутка чарнеў, асядаў; дарога зусім расквасілася. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лапану́ць ’пабегчы, ірвануць, паспяшацца’ (карэліц., Нар. сл.) — балтызм. Параўн. літ. lapanóti ’бегчы’, lapénti ’хутка ісці, бегчы’. Канец слова ‑нуць на беларускай глебе атрымаў значэнне імгненнасці дзеяння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лапатэра (зневаж.) ’лапатуха, гаваркая жанчына’ (Мат. Гом.). Да лапаталі ’хутка гаварыць’. Суф. ‑эра з’яўляецца, відавочна, працягам такога ж экспрэсіўнага прасл. суф. -era (Слаўскі, SP, 2, 24).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ На́рыск ’след ваўка, лісіцы’ (Інстр. 2), рус. на́рыск ’след на снезе ад хутка бягучага звера’. Да рыскаць ’бегаць; кідацца ў розныя бакі’, параўн. рус. нарыскивать ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Наўска́ч ’галопам, скачкамі, вельмі хутка’ (Нас., Гарэц., Яруш., Янк. 1, Бяльк., ТСБМ), на́ўскачы, на́ўскачак, на́ўскачкі ’тс’ (Ян.), на́ўскачка ’тс’ (Гарэц., Янк. БП). Ад ускач, гл. скакаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паця́цца ’падацца назад’ (валож., Сл. ПЗБ), ’хутка пабегчы’ (ашм., Сцяшк. Сл.). Няясна. Магчыма, у выніку кантамінацыі дзеяслова цяць ’моцна, хуткім рухам ударыць’ і дзеяслова падацца (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)