Ачо́мацца ’апрытомнець (пасля цяжкай хваробы, ап’янення)’; ’апомніцца, апрытомнець’ (КТС, Цыхун, вусн. паведамл.), ачомкацца ’тс’ (Ян., Казкі пра жывёл, 128). Няясна. Параўн. драг. рошчовматыся (Клімчук, вусн. паведамл.) і ўкр. очуматися ’тс’; серб.-харв. ча̏мати ’жыць, заставацца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
куслі́вы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які мае здольнасць кусацца, джаліць (пра жывёл, насякомых). Ку слівы сабака. Куслівыя пчолы. // Пякучы (пра расліны). Куслівая крапіва. // перан. Які мае здольнасць дапячы, даняць чым‑н.; шкодны, зламысны. Куслівы чалавек.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ма́тачка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Разм.
1. Памянш.-ласк. да матка (у 1 знач.).
2. Разм. Самка некаторых жывёл і птушак.
3. у знач. выкл. Ужываецца пры перадачы здзіўлення, спалоху.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жываро́дзячы, ‑ая, ‑ае.
Які дае патомства шляхам нараджэння жывых дзіцянят (пра жывёл, якім увогуле ўласціва адкладанне яец або ікры). Жывародзячая яшчарка. Жывародзячыя рыбы. // Пра расліны, насенне якіх здольна прарастаць на мацярынскай асобіне. Жывародзячыя расліны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тракт, ‑у, М ‑кце, м.
Шырокая праезджая дарога. Узбоч ад шырокага тракту, які вядзе ў гандлёвае сяло Піляцічы, ляжыць закіданая снегам вёска Кавенькі. Навуменка.
•••
Страўнікава-кішачны тракт (спец.) — сукупнасць стрававальных органаў жывёл і чалавека.
[Ням. Trakt з лац.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пажра́ць, -ру́, -рэ́ш, -рэ́; -ро́м, -раце́, -ру́ць; -ры́; -ра́ны; зак. (разм.).
1. чаго і без дап. З’есці многае ў якой-н. колькасці, прыняць ежу.
2. каго-што. Прагна з’есці ўсё (звычайна пра жывёл).
Саранча пажрала пасевы.
|| незак. пажыра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 2 знач.).
П. вачамі каго-, што-н. (перан.: прагна, не адрываючыся глядзець на каго-, што-н.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гру́па, -ы, мн. -ы, груп, ж.
1. Некалькі чалавек або прадметаў, жывёл, якія знаходзяцца блізка адзін ля аднаго.
Г. людзей.
Г. дамоў.
2. Сукупнасць людзей з агульнымі інтарэсамі, з адной прафесіяй і пад.
Г. студэнтаў.
3. Сукупнасць прадметаў, з’яў, рэчываў, аб’яднаных агульнымі адзнакамі.
Г.раслін.
|| памянш. гру́пка, -і, ДМ -пцы, мн. -і, -пак, ж.
|| прым. групавы́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разадра́ць, -здзяру́, -здзярэ́ш, -здзярэ́; -здзяро́м, -здзераце́, -здзяру́ць; -здзяры́; -задра́ны; зак. (разм.).
1. каго-што. Рэзкім рухам раздзяліць на часткі; парушыць што-н. цэлае, зрабіць драным.
Р. паперу на дробныя кавалкі.
Р. плашч.
2. каго. Пазбавіць жыцця (пра драпежных жывёл, птушак).
Воўк разадраў авечку.
3. што. Нанесці рану, драпіну.
Р. нагу аб дрот.
|| незак. раздзіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
утаймава́цца, -му́юся, -му́ешся, -му́ецца; -му́йся; зак.
1. Уціхамірыцца, супакоіцца (пра чалавека); стаць паслухмяным, падпарадкавацца волі чалавека (пра жывёл).
Вясёлая публіка нарэшце ўтаймавалася.
Звер утаймаваўся.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Зменшыцца або суняцца (пра боль і пад.), заглушыцца (пра якое-н. пачуццё); прыйсці ў нерухомы стан.
Боль утаймаваўся.
Хваляванне ўтаймавалася.
|| незак. утаймо́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чо́каць¹, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).
1. Утвараць рэзкія, адрывістыя гукі пры ўдары аб што-н. шкляное, металічнае або пры хадзьбе па бруку і пад.
Ч. абцасікамі па асфальце.
Дзяцел чокаў дзюбай па дрэве.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра некаторых птушак і жывёл: абзывацца гукамі, падобнымі на «чок-чок».
|| наз. чо́канне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)