Кажа́н 1 ’лятучая мыш, Vespenugo noctula’ (БРС, ТСБМ, Бяльк., Гарэц., Грыг., Касп.; навагр., КЭС; Нас., Сержп. Прымхі, Сцяшк., Бел., Федар. Рук., Шат., Шэйн, Яруш.), кажанюк (Сцяшк.), кажністы (Радч.). Укр. кожан, кажан. Рус. кожан (арх., паводле Даля, зах. і паўдн.), алан. кожаник, арл. кожанчик ’тс’. Усх.-слав. кожан ’лятучая мыш’ < кожа < kozja. Параўн. яшчэ рус. кожаная птичка, кожаный нетопырь. Укр. форма (з ‑а‑) — вынік пранікнення ў літар. мову слова з акаючых гаворак (з поўначы) або фанетычным шляхам (асіміляцыя), магчыма, таксама ў гаворках. Булахоўскі (Вибрані праці, 2, 162) лічыць, што кажан, калач, хазяін і інш., магчыма, з’яўляюцца беларусізмамі. Аналагічная думка аб уплыве беларускіх або рускіх дыялектаў (разглядаецца шэраг слоў), там жа, с. 239.

Кажа́н 2 ’спрытны чалавек’ (Маж. Маг.). Рэгіянальны перанос ад кажан 1. Матывацыя ’хударлявы, спрытны’, параўн. з некалькі іншым значэннем рус. дыня. кожанка ’аб сухарлявай жанчыне’.

Кажа́н 3 ’чалавек малога росту; дзіця, якое дрэнна расце’ (Чач.), кажанё ’занядбаная маладая жывёліна, звычайна парася’ (КЭС, лаг.), кажанчык ’запаршывелае, закажанелае парася’ (Бяльк.). Рус. смал. кожан ’высахлы грыб’, апог., пск. кожанка ’аб худым кані’; з іншай структурай — ярасл. кожевина ’тс’. Апошняе слова дазваляе меркаваць аб паходжанні разглядаемых лексем ад прыметнікавай асновы кожан‑ (параўн. рус. дыял. кожевый ’скураны’), нягледзячы на тое што перанос ад кажан 1 (і суфіксальныя вытворныя ад гэтай формы) уяўляецца верагодным (параўн. у Насовіча кожановатый «старообразный, как бы имеющий шероховатость кожи летучей мыши»). Магчыма, чэрв. кажанець ’пакрывацца брудам, апускацца з віду’ (Шат.), тое ж кожаныць у Насовіча з’яўляюцца дзеясловамі ад кажан 1 (параўн. кажанаты ’худы, які спыніўся ў росце’. Касп. — «парасяты кажанатыі») ’аслабелая жывёліна’ (КЭС, лаг.), а семантыка кажан 3 і пад. лексем абумоўлена дзеяслоўнай семантыкай. Што датычыць храналогіі, то лінгвагеаграфія бел. і рус. слоў сведчыць аб уласна беларускай інавацыі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

лишь

1. част. то́лькі;

лишь его́ не́ было то́лькі яго́ не было́;

лишь бы абы́, каб то́лькі;

2. союз (как только) то́лькі, як то́лькі; (едва) ледзь, ледзь то́лькі;

лишь мы вошли́, за́навес подня́лся то́лькі (як то́лькі) мы ўвайшлі́, засло́на падняла́ся;

лишь то́лько як то́лькі, то́лькі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

поря́дком нареч., разг.

1. (весьма) ве́льмі (изрядно) даво́лі-такі, до́бра-такі;

мне э́то поря́дком надое́ло мне гэ́та даво́лі-такі (до́бра-такі) надаку́чыла;

2. (как следует) як трэ́ба, як ма́е быць;

он ничего́ поря́дком не сде́лал ён нічо́га як трэ́ба (як ма́е быць) не зрабі́ў.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

провали́ться в разн. знач. правалі́цца;

провали́ться в я́му правалі́цца ў я́му;

кры́ша провали́лась дах правалі́ўся;

куда́ ты провали́лся на́ две неде́ли? перен., разг. куды́ ты правалі́ўся на два ты́дні?;

провали́ться на экза́мене перен. правалі́цца на экза́мене (іспы́це);

◊

как сквозь зе́млю провали́лся як скрозь зямлю́ правалі́ўся.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гэ́так нареч. так, э́так, э́дак;

даўно́ б г. — давно́ бы так (э́так, э́дак);

і г. дале́й — (сокращённо і г.д. —) и так да́лее (сокращённо и т.д.);

і так і г. — и так и э́так;

дык ты г.! — так ты так!, так вот ты как!

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вышэ́й

1. нареч. сравнит. ст. вы́ше, повы́ше;

со́нца ўзняло́ся в. — со́лнце подняло́сь вы́ше;

паве́сіць карці́ну в. — пове́сить карти́ну повы́ше;

2. нареч. вы́ше;

як упаміна́лася в. — как упомина́лось вы́ше;

3. в знач. предлога вы́ше;

тэмперату́ра в. нуля́ — температу́ра вы́ше нуля́;

◊ падыма́й в.! — поднима́й вы́ше!

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гры́зці несов.

1. грызть; (кость — ещё) глода́ть;

г. суха́р — грызть суха́рь;

саба́ка ~зе́ ко́стку — соба́ка грызёт (гло́жет) кость;

2. перен. (мучить придирками, бранью) грызть;

3. перен. (одолевать) грызть, глода́ть, му́чить, снеда́ть;

~зе́ туга́ — грызёт (гло́жет) тоска́;

◊ як рэ́пу ~зе́ — как ре́пу грызёт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вінава́ты

1. вино́вный, винова́тый; пови́нный;

прызна́ць ~тым — призна́ть вино́вным;

2. (выражающий сознание своей вины) винова́тый;

в. по́зірк — винова́тый взгляд;

3. в знач. сказ. до́лжен;

я яму́ в. сто рублёў — я ему́ до́лжен сто рубле́й;

◊ бо́гу душо́ю не в. (ві́нен) — как пе́ред бо́гом чист

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

балбата́ць несов., разг.

1. болта́ть, тарато́рить, балабо́лить;

2. болта́ть, говори́ть глу́пости;

3. (говорить громко, но невнятно) лопота́ть, долдо́нить;

не разбярэ́ш, што ён ~бо́ча — не разберёшь, что он лопо́чет (долдо́нит);

~бо́ча, як інды́к — лопо́чет, как индю́к;

4. (о воде и т.п.) бу́лькать, клокота́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кро́шка ж.

1. (крохотный кусочек чего-л.) кро́шка, кро́ха;

к. хле́ба — кро́шка хле́ба;

2. (о ребёнке) кро́шка;

3. собир., спец. кро́шка;

мармуро́вая к. — мра́морная кро́шка;

◊ ні ~кі — ни кро́шки;

і ~кі пабра́ць — быть похо́жим как две ка́пли воды́;

да ~кі — до кро́шки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)