Ка ’кажа’ (Кліх, Рам., Сержп., Федар., 1, Янк. 1, Янк. 2, Сержп. Грам.). Паводле Карскага, 1, 267, ка < кажа, як мо < можа, у выніку рэдукцыі слова, якое часта ўжываецца ў апавядальнай мове. Параўн. іншы прыклад алеграформы казаць: балг. дыял. каам казу(в)ам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Калы́шка ’калыска’ (Сержп., Сержп. Грам., Сцяц. Афікс. наз., Янк. 2). Паралелі ў рус. смал., валаг., кур. і інш. гаворках колышка ’дзіцячая калыска, люлька’, ярасл. ’плецены кош’ і інш. Лінгвагеаграфія дазваляе кваліфікаваць разглядаемае слова як бел.-рус. ізалексу; этымалагічна — дэрыват ад колыхати (гл. калыхаць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ку́мкаць ’квакаць (пра жаб)’ (Сл. паўн.-зах., Мат. Гом., Ян., ТС, Сержп. Грам., Сцяшк., Клім., Гарэц., Янк. II, ДАБМ). Укр. кумкати ’тс’, польск. kumkać, kumać, чэш. kunkati, н.-луж. kunkaś, в.-луж. kunkać ’тс’. Параўн. літ. kumúoti ’тс’. Гукапераймальнае (да кум‑кум).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
усло́вный в разн. знач. умо́ўны;
усло́вный знак умо́ўны знак;
усло́вное согла́сие умо́ўная зго́да;
усло́вная пра́вда умо́ўная пра́ўда;
усло́вная ли́ния перен. умо́ўная лі́нія;
усло́вный жест умо́ўны жэст;
усло́вный сою́з грам. умо́ўны злу́чнік;
усло́вное наклоне́ние грам. умо́ўны лад;
усло́вная па́хота с.-х. умо́ўнае во́рыва.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Просць, пруосць ’частка ракі (прамое, някручанае цячэнне)’ (Сержп. Грам.), просць ’вузкае месца на рацэ’ (ТС), ’прасцяг’ (слаўг., Яшк.). Рус. прость ’дарога напрасткі’, укр. прість ’правал, бяздонне’. Дэрыват ад просты (гл.); адносна семантыкі ўкраінскага слова гл. ЕСУМ, 5, 588; іншыя паралелі гл. Куркіна, Этимология–1968, 102.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
подчинённость
1. падпара́дкаванасць, -ці ж.; паднача́ленасць, -ці ж.; (зависимость) падле́гласць, -ці ж.;
2. грам. зале́жнасць, -ці ж., падпара́дкаванасць, -ці ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сочини́ть сов.
1. (составить, сложить) скла́сці; (создать) ствары́ць; (написать) напіса́ць;
2. (выдумать) вы́думаць, прыду́маць; (соврать) схлусі́ць, салга́ць;
3. грам. злучы́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сте́пень в разн. знач. ступе́нь, -ні ж.;
сте́пень мастерства́ ступе́нь майстэ́рства;
учёная сте́пень вучо́ная ступе́нь;
в вы́сшей сте́пени у найвышэ́йшай ступе́ні, надзвыча́йна;
в значи́тельной сте́пени у зна́чнай ступе́ні;
в ра́вной сте́пени у ро́ўнай ме́ры, адно́лькава;
в изве́стной сте́пени у пэ́ўнай ступе́ні;
сте́пени сравне́ния грам. ступе́ні параўна́ння;
положи́тельная сте́пень грам. звыча́йная ступе́нь;
сравни́тельная сте́пень грам. вышэ́йшая ступе́нь;
превосхо́дная сте́пень грам. найвышэ́йшая ступе́нь;
возвести́ в сте́пень мат. узве́сці ў ступе́нь;
◊
до после́дней сте́пени да апо́шняй ступе́ні, да апо́шняга;
ни в мале́йшей (ни в како́й) сте́пени ні ў я́кай ступе́ні, нія́к, ніко́лькі;
до тако́й сте́пени да таго́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
спалуча́льны
1. грам. соедини́тельный;
складаназлу́чаныя ска́зы са ~нымі адно́сінамі — сложносочинённые предложе́ния с соедини́тельными отноше́ниями;
2. спец. сочета́тельный;
с. рэфле́кс — сочета́тельный рефле́кс
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вуса́ч ’вусаты чалавек’ (Мат. Гом.); ’рыба з сямейства карпавых’ (КТС), вусач ’ячмень’ (Жд., 3, відаць, жартоўнае); параўн. таксама ўкр. вуса́ч, рус. уса́ч, польск. wąsacz, чэш. vousač. Ал вус (адносна суфіксацыі гл. Грам. бел. мовы, 1, 102; Вярхоў, Бел. мова, 76; Сцяцко, Словаўтв. 245; Слаўскі, SP, 1, 102).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)