чаро́пка 1, ‑і, ДМ ‑пцы; Р мн. ‑пак; ж.
Разм. Тое, што і чарапок 1. — Збірайцеся палуднаваць, — сказала маці, выкручваючы цадзілку кату ў чаропку. Дамашэвіч.
чаро́пка 2, ‑і, ДМ ‑пцы; Р мн. ‑пак; ж.
Разм. Тое, што і чарапок 2. У якойсьць краіне — ці ж іх мала? — Жыў-быў кароль... І хоць глуздоў ў яго чаропцы не хапала, Сядзеў на троне, націраў мазоль... Валасевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эге́ 2, і эге-ге́, выкл.
1. Ужываецца пры выяўленні чаго‑н. важнага, значнага ці нечаканага. — Эге, — неяк гучна ў цішыні азвалася Морка Парэмская. — Вы [маладзіцы] вот седзіце, размаўляеце за поўным сталом, а яго [сына] ужо колькі няма. Ракітны. — Эге, весела сёння ў «брахалаўцы»! — азваўся ад парога Мальчэўскі. Васілёнак.
2. Ужываецца для выказвання здзіўлення, недаверу і пад. Эге, куды хапілі. □ [Дзед:] — Эге, ці не Раманаў сынок часам? Толькі каторы? Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
экста́з, ‑у, м.
Найвышэйшая ступень захаплення, пры якой чалавек даходзіць да самазабыцця; непрытомна-раз’юшаны стан. Буйства пажару знаходзіла жывое водгулле ў Цімохавай душы, пазнаваўшай цяпер вышэйшы экстаз радасці з поваду разбурэння.. гнязда яго адвечных класавых ворагаў. Колас. Алеся стаяла ў царкоўным хоры ў нейкім містычным экстазе і спявала велічныя харалы. Рамановіч. Голас дразда-белабровіка паступова ўзвышаўся.., а потым і наогул белабровік зайшоўся спевам найвышэйшага радаснага экстазу. Кірэенка.
[Грэч. ékstasīs — раз’юшанасць, захапленне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эксцэ́с, ‑у, м.
1. Крайняе праяўленне чаго‑н.; празмернасць, нястрыманасць. — Ага, зразумела, — сказаў лысаваты. Сківіца ў яго адвісла, быццам стала адразу цяжкай. — Спадзяюся, як культурныя людзі, мы пагаворым без лішніх эксцэсаў. Асіпенка. [Мяснікоў:] — Перадай штабу, усім салдатам: вытрымка! Ніякіх эксцэсаў! Мележ.
2. Парушэнне нармальнага ходу чаго‑н., вострае сутыкненне (звычайна ў грамадскім жыцці). — Гарнізон выконвае мае распараджэнне, а гэта дае магчымасць папярэдзіць узнікненне непажаданых эксцэсаў. Гурскі.
[Ад лац. excessus — выхад; ухіленне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзе́ці (род. дзяце́й) мн., в разн. знач. де́ти;
гэ́та яго́ дз. — э́то его́ де́ти;
кні́га для дзяце́й — кни́га для дете́й;
бацькі́ і дз. — отцы́ и де́ти;
◊ не дзяце́й хрысці́ць — (каму з кім) не дете́й крести́ть (кому с кем);
гу́шча дзяце́й не разганя́е — посл. ка́шу ма́слом не испо́ртишь;
бага́таму чорт дзяце́й калы́ша — посл. у бога́того чёрт дете́й кача́ет
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
га́снуць несов.
1. прям., перен. га́снуть, ту́хнуть, угаса́ть; (уменьшаться, слабеть — ещё) ме́ркнуть, тускне́ть;
га́сне святло́ — га́снет (ту́хнет) свет;
га́слі і астыва́лі вуго́льчыкі — га́сли и остыва́ли угольки́;
г. зо́ры — га́снут звёзды;
г. надзе́і — га́снут наде́жды;
г. пачу́цці — га́снут (угаса́ют) чу́вства;
~не бляск у вача́х — га́снет (ме́ркнет, тускне́ет) блеск в глаза́х;
2. (миновать) зака́тываться;
яго сла́ва ~не — его́ сла́ва зака́тывается
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ве́яць несов., в разн. знач. ве́ять; (очищать веянием — ещё) прове́ивать, провева́ть; (дуть, мести — ещё) вью́жить;
в. жы́та — ве́ять рожь;
ве́е ве́цер — ве́ет ве́тер;
ад ліп ве́яла мёдам — безл. от лип ве́яло мёдом;
ад яго́ слоў ве́яла стры́манай ла́скай і кло́патам — безл. от его́ слов ве́яло сде́ржанной ла́ской и забо́той;
◊ куды́ ве́цер ве́е (дзьме) — куда́ ве́тер ду́ет
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́везці сов., в разн. знач. вы́везти; (отправить куда-л. — ещё) увезти́;
в. гной — вы́везти наво́з;
в. воз з двара́ — вы́везти теле́гу со двора́;
в. тава́р за грані́цу — вы́везти това́р за грани́цу;
яго́ вы́вез шчаслі́вы вы́падак — его́ вы́вез счастли́вый слу́чай;
в. дзяце́й у вёску — вы́везти (увезти́) дете́й в дере́вню;
◊ в. на сваі́х пляча́х — вы́везти на свои́х плеча́х
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
асо́бна нареч.
1. отде́льно; особняко́м; врозь;
жыць а. ад бацько́ў — жить отде́льно от роди́телей; жить врозь с роди́телями;
біле́ты для яго́ адлажы́лі а. — биле́ты для него́ отложи́ли отде́льно;
дом стаі́ць а. — дом стои́т отде́льно (особняко́м);
трыма́цца а. ад іншых — держа́ться отде́льно (особняко́м) от други́х;
2. (независимо от других) отде́льно, осо́бо;
разгле́дзець гэ́та пыта́нне а. — рассмотре́ть э́тот вопро́с отде́льно (осо́бо)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
накірава́цца сов.
1. напра́виться; после́довать;
н. на куро́рт — напра́виться на куро́рт;
я ~ва́ўся за ім — я напра́вился (после́довал) за ним;
2. устреми́ться, обрати́ться;
ко́нніца ~ва́лася на во́рага — ко́нница устреми́лась на врага́;
усе́ по́зіркі ~ва́ліся на яго́ — все взо́ры устреми́лись (обрати́лись) к нему́;
3. напра́виться, уйти́, удали́ться;
н. ў свой пако́й — напра́виться (уйти́, удали́ться) в свою́ ко́мнату
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)