Мя́мліць ’невыразна і вяла гаварыць’, ’павольна жаваць’, ’павольна рабіць што-небудзь’ (ТСБМ, Нас.), мемло́ ’мямля’ (ТС); мя́млік ’павольны, марудны ў рабоце’ (Нас.), мя́мля ’вялы, нерашучы чалавек’ (ТСБМ, Касп.). Рус. паўн.-зах. мя́млить, мямля́ть, мя́мля, мямлю́й ’тс’. Паводле Фасмера (3, 30), гукапераймальнае, як і чэш. mumlali ’буркатаць’, славен. memljáti momljáti ’мармытаць, гаварыць незразумелае’, ’жаваць з цяжкасцю’, лат. męmulis, літ. memeris ’заіка’, хец. mema‑ ’гаварыць’. Параўн. таксама му́мляць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сюсю́каць ’размаўляючы, замяняць шыпячыя гукі свісцячымі’; ’размаўляць па-дзіцячаму’ (ТСБМ, Ласт.), ’гаварыць шэптам; змаўляцца’ (Яўс.), сюсю́кацца ’гусці (пра пчол)’ (лід., Сл. ПЗБ). Укр. сюсю́кати ’тс’, ’гаварыць з прысвістам, падобна дзіцяці’, рус. сюсю́кать ’тс’. Гукапераймальнае (Фасмер, 3, 823).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Талато́ніць ’плявузгаць, гаварыць’ (ТС). Параўн. рус. талата́ ’хто невыразна гаворыць’. Звязана з талала́ (Фасмер, 4, 15), утварэнне ад гукапераймальнай асновы *талатаць з экспрэсіўным суф. ‑оні‑, параўн. польск. fafłonić ’гаварыць, плявузгаць’ (адносна словаўтварэння параўн. Борысь, Leksyka słów., 30).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жаль, -ю, м.
1. Пачуццё спагады, жаласці, выкліканае чыім-н. няшчасцем, пакутай.
Не ведаць жалю.
2. Пачуццё горычы, смутку з прычыны страты каго-, чаго-н.
Мацярынскі ж.
3. Засмучэнне, шкадаванне.
Гаварыць з жалем аб здарэнні.
◊
На (вялікі) жаль (у знач. пабочн. сл.) — ужыв., каб выказаць шкадаванне з прычыны чаго-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
захапле́нне, -я, н.
1. Незвычайны ўздым пачуццяў, найвышэйшае задавальненне.
Быць у захапленні ад канцэрта.
Прыйсці ў з. ад чаго-н.
2. Усхваляванасць, запал, натхненне.
Гаварыць з захапленнем.
3. кім-чым. Павышаны інтарэс да чаго-н.
З. тэатрам.
З. футболам.
4. кім. Улюбёнасць у каго-н.
Гэта было з., а не каханне.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вы, вас, вам, вас, ва́мі, аб вас, адз. ты; займ. асаб. 2 ас. мн.
Ужыв. пры звароце да некалькіх асоб, а таксама як форма ветлівага звароту да адной асобы.
◊
На вы (гаварыць, быць з кім-н. і пад.) — пра адносіны паміж людзьмі, калі гавораць адзін другому «вы», а не «ты».
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пе́на, -ы, ж.
1. Пузырыстая маса, якая ўтвараецца на паверхні некаторых вадкасцей.
Марская п.
Мыльная п.
Зняць пену з супу.
2. Густая белаватая з пузыркамі сліна, якая выступае на губах пры некаторых хваробах, моцным хваляванні.
З пенай на губах гаварыць (таксама перан.; у гневе, раз’юшанасці; разм., неадабр.).
|| прым. пе́нны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
праглыну́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні; -ну́ты; зак., каго-што.
Глытаючы, прапусціць праз глотку ў стрававод.
П. кавалак. 3 мёдам і цвік праглынеш (прыказка). П. пілюлю (перан.: моўчкі перанесці абразу). П. язык (перан.: замаўчаць, перастаць гаварыць; разм.). П. кнігу (перан.: хутка прачытаць; разм.).
|| незак. праглына́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
гла́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; гладзь; -джаны; незак.
1. каго-што. Лёгка, ласкава праводзіць рукой па чым-н.
Г. па галоўцы (таксама перан.: патураць каму-н.). Г. супраць шэрсці (таксама перан.: гаварыць ці рабіць каму-н. наперакор).
2. Тое, што і прасаваць¹.
|| зак. пагла́дзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; -джаны.
|| наз. гла́джанне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
па́церы, ‑аў; адз. няма.
Малітва. Як толькі я навучыўся гаварыць, бацька паставіў мяне на калені перад абразамі і загадаў: «Кажы пацеры». Лужанін. Уся сям’я, стоячы каля стала з куццёю, шэпча пацеры. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)