цётухна, ‑ы, ж.
1. Ветлівы зварот да цёткі, дарослай жанчыны наогул. [Слімак:] — Можа б вы, цётухна, чаго гарачага мне далі? Лынькоў.
2. У даўніх павер’ях усходніх і заходніх славян — надпрыродная істота, якая ўвасабляла трасцу або ліхаманку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Бу́фер. Рус. бу́фер, укр. бу́фер. Запазычанне (можа, праз рус. мову) з англ. buffer. Гл. Шанскі, 1, Б, 239.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Важне́цкі (БРС). Да важны (гл.). Словаўтваральнай паралеллю можа служыць маладзецкі. Параўн. таксама Nomina agentis важніца ’важная асоба’ (Гарэц.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жуто́мік ’суслік’ (Бяльк.). Няясна. Магчыма, запазычанне нейкай польск. формы з пачаткам žółto‑; жоўты колер можа суадносіцца з суслікам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Мота, лун. мо́то ’мабыць’ (Сл. Брэс.). Скарочаная форма з моʼ < мо́жэ (бел. можа) і то < гэ́то (бел. гэта).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́дкіпень ’памылка пры снаванні красён’ (Ян.). Можа, фанетычна змененае по́дкідень ’памылка ў ткацтве’ (Уладз.), ад падкідаць, падкінуць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гато́вы, -ая, -ае; гато́ў, гато́ва.
1. да чаго і з інф. Які зрабіў усе неабходныя прыгатаванні.
Г. да ад’езду.
2. на што або з інф. Які схільны зрабіць што-н., з якім можа што-н. адбыцца.
Г. памагаць садзіць бульбу.
Бульба гатова зацвісці.
3. Канчаткова зроблены, годны для ўжывання, выкарыстання.
Абед г.
Гатовыя дэталі.
На ўсім гатовым (наз.).
4. толькі кар. ф., у знач. вык. Выражае канчатковы вынік якога-н. дзеяння або стану і ўжыв. ў знач.:
а) памёр, сканаў;
б) зусім п’яны (разм.).
Ужо гатоў!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Жы́пска ’суп з мясам’ (Жд. 3). Прыкладам мясны характар супу не пацвярджаецца. Можа, з польск. дыял. (?) *grzybska zupa? Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зёл ’туман, які напускаюць чараўнікі’, ’падман’ (Нас.). Можа, ад зелкі ’зелле, адурманьваючыя рэчывы’. Параўн. яшчэ рус. ярасл. зёл ’злы’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кле́тачка ’соты, матачнік’ (Мат. Гом.), ’сетачка з дзіркамі ў вуллі, праз якія матка не можа пралезці’ (Сцяшк.). Гл. клетка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)