сіліка́ты, ‑аў; адз. сілікат, ‑у, М ‑каце, м.
1. Мінералы, у склад якіх уваходзіць крэменязём. Хімія сілікатаў. Сілікат натрыю.
2. Вырабы з такіх мінералаў (шкло, фарфор, цэмент, цэгла і пад.). Вытворчасць сілікатаў.
[Ад лац. silex, silicis — крэмень.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ва́хныль ’вухналь, цвік, якім прыбіваюць падкову да капыта’ (Бяльк.). Дыялектная змена слова вухналь ’тс’ (запазычанага з польск. ufnal < ням. Hufnagel; параўн. Брукнер, 592). Пры перанясенні націску на першы склад нібы «аднаўляецца» націскное «а» (якога там у рэчаіснасці ніколі не было).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пакга́уз, ‑а, м.
Склад для захоўвання грузаў пры чыгуначных станцыях, партах і пад. За металічнай станцыйнай агароджай справа віднеліся ў зеляніне садоў белыя маланкі, а злева ўсё засланяў доўгі чыгуначны пакгауз. С. Александровіч.
[Ням. Packhaus.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кадэ́нцыя, ‑і, ж.
1. Гарманічны або меладычны абарот, які завяршае музычны твор або яго частку, падкрэсліваючы кампазіцыйную цэласнасць твора.
2. Вольная імправізацыя віртуознага характару, якая выконваецца сола і ўваходзіць у склад інструментальнага канцэрта.
[Іт. cadenza.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сеньярэ́н-канве́нт, ‑а, М ‑нце, м.
1. У капіталістычных краінах — сход прадстаўнікоў дэлегацый, які склікаюць у час работы з’ездаў.
2. У парламентах капіталістычных краін — савет старэйшыя, у склад якога ўваходзяць лідэры палітычных партый.
[Ад лац. senior — старэйшы і conventus — сход.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ула́сніцтва, ‑а, н.
Склад думак і характар паводзін уласніка (у 2 знач.). Пачынаючы з 30‑х гадоў у беларускай літаратуры паглыбляецца тэма выкрыцця ўласніцтва як асновы неразумнага, пачварнага свету. Гіст. бел. сав. літ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шматнацыяна́льны, ‑ая, ‑ае.
У склад якога ўваходзяць многія нацыі, народнасці; прадстаўлены многімі нацыямі, народнасцямі. Першая ў свеце шматнацыянальная дзяржава працоўных вырасла ў магутную дзяржаву, якая мае несакрушальны палітычны, эканамічны і абаронны патэнцыял. Машэраў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Наспаку́дзіць ’надаесці’ (карэл., Сцяшк. Сл.). Няясна; заканчэнне слова ідэнтыфікуецца з дзеясловам -нудзіць, што ўваходзіць у склад пракудзіць ’вытварыць, вычварыць’; рус. проку́дить ’тс’, параўн. польск. przekudzić ’псаваць, надаядаць, наганяць нуду’, славен. kuditi ’лаяць, ганіць’, серб.-харв. ку́дити ’тс’, балг. ку́дя ’тс’ і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абнаві́цца, -наўлю́ся, -но́вішся, -но́віцца; зак.
1. Стаць новым, абноўленым; набыць выгляд новага.
Свет абнавіўся.
2. Папоўніцца чымсьці новым, змяніцца.
Рэпертуар тэатра абнавіўся.
Абнавіўся склад рэдкалегіі.
3. перан. Зноў зрабіцца свежым, моцным; ажывіцца.
Цела нібы абнавілася, такое яно стала моцнае.
|| незак. абнаўля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
|| наз. абнаўле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
псі́хіка, -і, ДМ -хіцы, ж.
Сукупнасць душэўных адчуванняў, уяўленняў, пачуццяў, думак як адлюстраванне ў свядомасці аб’ектыўнай рэчаіснасці; душэўны склад чалавека.
Здаровая п.
|| прым. псіхі́чны, -ая, -ае.
Псіхічныя хваробы (хваробы расстройства мазгавых цэнтраў, нервовай сістэмы). Псіхічная атака (від атакі, разлічанай на застрашванне, падаўленне волі, псіхікі тых, хто абараняецца).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)