Марозавы ’шараваты (пра масць)’ (гродз., Сл. ПЗБ). Да мароз 1 (гл.). Аналагічна ўкр. моро́зуватий ’серабрысты (колер)’, польск. mroziasty, mroziaty ’з сівізной (пра масць каня)’, чэш. mrazek ’сіва-белы конь’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Наказна́ць, накэзнаты ’закілзаць (каня)’ (брэсц., Нар. лекс.). Калі гэта не пераробка з кілзаць, то хутчэй за ўсё можа быць аднесена да *kazrib, параўн. польск. kazń ’пакаранне’, гл. казна́, асяніць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Плошчыць, пруж. плошчыт (вушы) 4[конь] стрыжэ вушамі (пра каня)’ (ЛА, 1), рус. плоіцить ’плюшчыць, рабіць плоскім’. Да плоскі (гл.): стрыгучы вушамі, конь робіць іх плоскімі і прыціскае да галавы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гало́пам, прысл.
1. Хуткім алюрам; наўскач. Афіцэр сеў і пагнаў галопам, але ў каня моцна заквактала селязёнка, і коннік перавёў яго на шаг. Карпюк. Бягуць, галопам імчаць коні. Бядуля.
2. перан. Вельмі хутка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зату́заць 1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго.
Замучыць, стаміць (каня), чэста тузаючы лейцамі. // Тузаючы, замарыць. Сябрукі, адбіраючы жорава, затузалі хлопца так, што ён самлеў. Брыль.
зату́заць 2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Пачаць тузаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уляля́шчыць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; зак., каго-што.
Разм.
1. Расшчодрыўшыся, даць каму‑н. што‑н. у вялікай колькасці. Замест двухсот рублёў чатырыста ўляляшчыў.
2. Управіць у што‑н. вязкае. Уляляшчыць каня ў балота.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сдержа́ть сов., в разн. знач. стрыма́ць;
сдержа́ть ло́шадь стрыма́ць каня́;
сдержа́ть на́тиск проти́вника стрыма́ць на́ціск праці́ўніка;
сдержа́ть смех стрыма́ць смех;
сдержа́ть обеща́ние стрыма́ць абяца́нне;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Аба́рак ’валік у плузе або возе’ (КСТ) < ст.-польск. bark ’тс’ (да польск. barki ’плечы’). Параўн. абарак або каромысʼол ’прыстасаванне для прыпрагання каня’ (КТС). Гл. Мартынаў, SlW, 68, і барак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паўшарке́ ’збруя на тулаве каня’ (гродз., Сцяшк. Сл.). Да паў- і шоры (гл.). Сюды ж паўшоры, паўшоркі ’шлеі ў вупражы’ (шальч., смарг., Сл. ПЗБ; Шат.). Параўн. таксама польск. półszorek ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыкадо́ліцца ’прыладзіцца’ (Касп.). Прэфіксальнае ўтварэнне ад незафіксаванага *кадо́ліць/кадо́ліцца, параўн. рус. арханг. кодо́лить ’прывязваць каня на пашы’, якія ад кадо́л/кадо́ла ’вяроўка (рознага прызначэння)’ (гл.), што, магчыма, сведчыць пра запазычанне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)