тудэ́ю, прысл.
Абл. У той бок, у тым папрамку. [Міхась:] — Давай, правядзі мяне да перавозу. [Рыгор:] — Добра, якраз я сам меўся тудэю ісці. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
узры́ць, ‑рые; зак., што.
Разрыць зямлю лычом (пра жывёл). // Падрываючы, падкопваючы, ускінуць. Трэці выбух узрыў лугавую макрэчу якраз на .. дарозе ў лес. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазаўчара́шні, ‑яя, ‑яе.
Які быў пазаўчора. [Мікола] ніколі не спяшаўся [на работу], відаць, таму, што ведаў: сённяшні дзень будзе якраз такі, якім быў учарашні і пазаўчарашні... Гаўрылкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
леснічо́ўна, ‑ы, ж.
Тое, што і леснікоўна. У леснічоўцы — леснічоўна. Бацькі якраз на кірмашы! Ноч нахапілася раптоўна. Яна і ён. І ні душы. Барадулін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
правіні́цца, ‑нюся, ‑нішся, ‑ніцца; зак.
Зрабіць, учыніць якую‑н. правіннасць. Якраз у той дзень, як нам трэба было выпускаць чарговы нумар газеты, Люся правінілася. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
То́кма ’толькі, столькі’: не токма пець, ён слова сказаць не можа (Мат. Гом.), насыпалі токма (пры продажы гаршкоў за збожжа, г. зн. за гаршчок давалі столькі зерня, колькі ў яго ўлазіла) (Вярэн., Арх. Вяр.), ст.-бел. токмо ’толькі’ (Ст.-бел. лексікон). Параўн. укр. дыял. то́кма ’тым больш, больш за тое; без прыдачы’, рус. то́кмо ’толькі’, дыял. то́кма ’тс’, стараж.-рус. тъкъмо, тъкъма, тъкма ’тс’, славен. tekma ’спаборніцтва’, дыял. tekmà ’аднолькава, якраз’, харв. takmo, takmu ’толькі’, балг. *тъ́кмо ’дакладна, роўна, якраз, менавіта’, макед. токму ’дакладна, якраз, своечасова, менавіта’, ст.-слав. тъкъмо, токъмо, токмо ’толькі’. Прасл. *tъkъmo звязана з *tъknǫti (параўн. тыкнуць, ткаць 2), гл. ESSJ SG, 2, 712–714. Паводле Фасмера (4, 70), параўнанне з літ. tìkti ’надаецца, падыходзіць’, tiktaĩ ’толькі’ фанетычна недакладнае. Сной (у Бязлай, 4, 163) мяркуе пра прыслоўе ад *tъknǫti па тыпу міма (гл.), якое семантычна супадае з рус. то́чно ’дакладна’, што ўзыходзіць да таго ж дзеяслова (параўн. точ у точ ’дакладна’, гл. точ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пахвата́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Тое, што і пахапаць. Ведаеце, доктар, я летась, якраз у гэты час, пад канец лета, ох пахватаў судакоў. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перакана́ўчасць, ‑і, ж.
Уласцівасць пераканаўчага. Аля не запярэчыла на гэтыя словы, і .. [Леанід] адчуў, што думка яго знайшла якраз тую яснасць і пераканаўчасць, якую ён шукаў. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
се́рбскі, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да Сербіі, сербаў, які належыць, уласцівы ім. Якраз тады [у 1914–1915 гадах] паэт [М. Багдановіч] напісаў цыкл песень, сярод якіх ёсць сербская «Смерць шэршня». Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ша́бас, ‑у; м.
1. Суботні адпачынак, суботняе свята, прадпісанае яўрэйскай рэлігіяй. Шабас быў якраз, субота, — Грэх жа брацца га работу. Крапіва.
2. Тое, што і ша́баш.
[Стараж.-яўр.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)