віднава́ты, ‑ая, ‑ае.

Не зусім цёмны, крыху светлы. Калі віднаватая ноч, то працуюць і ноччу. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кату́х, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

1. Невялікі хлеў або адгароджанае месца ў хляве.

К. для свіней.

2. перан. Пра цёмны, малы пакой або хату (разм.).

Сем гадоў жыву ў гэтым катуху.

|| памянш. катушо́к, -шка́, мн. -шкі́, -шко́ў, м.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

цемнатва́ры, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае смуглявы, цёмны твар.

2. Які мае колер твару, уласцівы негроіднай расе.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цьмя́ны, -ая, -ае.

1. Ледзь прыкметны, ледзь бачны; няяркі (пра святло, агонь і пад.).

2. Цёмны, пацямнелы.

Цьмянае неба.

3. перан. Без бляску, невыразны (пра вочы, погляд).

4. перан. Без яснага, выразнага сэнсу; незразумелы.

Цьмяная фармулёўка.

|| наз. цьмя́насць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дзёгаць, -гцю, м.

Цёмны смалісты вадкі прадукт, які атрымліваецца шляхам сухой перагонкі дрэва, торфу або каменнага вугалю.

Змазаць боты дзёгцем.

◊

Лыжка дзёгцю ў бочцы мёду — пра што-н. малое, здольнае атруціць, сапсаваць вялікае.

|| прым. дзёгцевы, -ая, -ае і дзягця́рны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сабалі́ны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да собаля. Сабаліны запаведнік.

2. Нар.-паэт. Густы, цёмны, шаўкавісты (пра бровы). Сабаліныя бровы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цёмна... (а таксама цемна...).

Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слову «цёмны» (у 2 знач.), напрыклад: цёмнавалосы, цёмналісцёвы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

неасве́тлены, ‑ая, ‑ае.

Які не мае асвятлення; цёмны. У невялікім, неасветленым пакоі былі двое — Суздалеў і гаспадыня, яшчэ зусім маладая жанчына. Чыгрынаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прашалясце́ць, ‑ляшчу, ‑лясціш, ‑ляссціць; зак.

Утварыць шалясценне. Лісце прашалясцела. □ Раптам прашалясцелі крыл[ы], цёмны цень мільгануў над вуліцай — паляцеў да крыніц бусел. Лупсякоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тёмный в разн. знач. цёмны;

тёмная ночь цёмная ноч;

тёмные во́лосы цёмныя валасы́;

тёмная вода́ мед. цёмная вада́;

тёмный смысл цёмны сэнс;

тёмное де́ло цёмная спра́ва;

све́тлые и тёмные воспомина́ния све́тлыя і цёмныя ўспамі́ны;

тёмные си́лы цёмныя сі́лы;

◊

темны́м-темно́ цёмна-цёмна, цямню́сенька;

тёмный лес цёмны лес;

темна́ вода́ во о́блацех книжн. цёмная спра́ва, нічо́га не я́сна.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)