шчы́льны, -ая, -ае.
1. 3 цесна злучанымі часцінкамі або які змяшчае вялікую колькасць чаго-н. у малым аб’ёме, прасторы.
Шчыльная тканіна.
Шчыльна (прысл.) зачыніць дзверы.
Шчыльныя слаі атмасферы.
Ш. плот.
2. Цесны, з абмежаванай прасторай.
Шчыльная пасудзіна.
3. перан. Насычаны якімі-н. мерапрыемствамі, падзеямі.
Ш. графік мерапрыемстваў.
|| наз. шчы́льнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ара́ла, ‑а, н.
Уст. паэт. Прылада для ворыва, саха. Хіба тут цесна? свету мала? Няма работы для арала ці для сярпа, або для коскі? Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шматгра́ннасць, ‑і, ж.
Уласцівасць і якасць шматграннага. Шматграннасць прызмы. Шматграннасць таленту. □ Паэзія цесна звязана з жыццём, з яго шматграннасцю і канфліктамі, з нашым сучаснікам. Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наро́дны, -ая, -ае.
1. гл. народ.
2. Які належыць усяму народу, дзяржаўны.
Народная гаспадарка
3. Цесна звязаны з народам, уласцівы духу народа, яго культуры, светапогляду.
Народная паэзія.
4. У складзе некаторых назваў устаноў, арганізацый, пасад.
Н. суд.
Н. кантроль.
5. У складзе ганаровых званняў якія надаюцца дзеячам культуры.
Н. паэт. Н. мастак.
|| наз. наро́днасць, -і, ж. (да 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
капры́зіць, ‑рыжу, ‑рызіш, ‑рызіць; незак.
Паводзіць сябе капрызна, быць капрызным. Душна і цесна ў калысцы дзедавай Нінцы..; плача дзіця, капрызіць. Колас. Марына ў апошні час стала нешта злавацца, капрызіць. Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сурду́т, ‑а, М ‑дуце, м.
Мужчынская двухбортная вопратка з доўгімі поламі, якая цесна аблягае цела. Тасін бацька на вачах у дачкі выцяг[нуў] з шафы свой стары сурдут з сярэбранай зоркай. Мікуліч.
[Ад фр. surtout.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Малацьбі́т, маладзьбі́т, маладзбі́т, маладьбі́т, маладзві́т ’той, хто малоціць’ (ТСБМ, Сцяшк., Нас., Сл. ПЗБ, Нар. Гом., Растарг.). Беларускае (з цесна прылягаючай рускай моўнай тэрыторыяй: пск., смал., ЛатвССР молотьби́т ’тс’). Адназоўнікавае ўтварэнне з суф. ‑іт (Сцяцко, Афікс. наз., 157).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ві́шніна ’вішнёвае дрэва’ (Касп.). Рус. пск. ви́шина, ви́шенина, укр. вишни́на ’тс’. Ад вішня пры дапамозе суф. адзінкавасці ‑іна, па ўжыванню якога ў гэтай словаўтваральнай мадэлі бел. цесна звязана з заходнеславянскімі мовамі (параўн. Талстой, ВЯ, 1966, 5, 16 і наст.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
спле́сці, спляту́, спляце́ш, спляце́; спляцём, сплецяце́, спляту́ць; сплёў, спляла́, -ляло́; спляці́; спле́цены; зак., што.
1. гл. плесці.
2. Злучыць, умацаваць канцы чаго-н. пляценнем.
С. вянок.
С. кошык.
3. перан. Цесна злучыўшы, счапіць.
С. рукі.
|| незак. сплята́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 2 і 3 знач.).
|| наз. спляце́нне, -я, н. (да 2 і 3 знач.) і сплята́нне, -я, н. (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
уці́снуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ні́ся; зак.
1. Паглыбіцца, улезці ў глыб, унутр чаго-н.
У. ў зямлю.
2. З цяжкасцю ўвайсці, пранікнуць у што-н. цеснае, запоўненае.
У. ў аўтобус.
3. Цесна абвязаць сябе чым-н. (разм.).
У. папружкай.
4. перан. Якім-н. чынам уладкавацца куды-н. (разм.).
Уціснуўся ў каледж.
|| незак. уціска́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца (да 1—3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)