цецяру́к, цецерука, м.
Птушка сямейства цецеруковых атрада курыных з чорным (у самак — стракатым) апярэннем. На белыя галіны бяроз садзіцца чарада цецерукоў. Ігнаценка. На гэтым месцы цецерукі збіраюцца такаваць, гуляюць, б’юцца. Маўр.
•••
Цецярук глухі — пра чалавека, які кепска чуе.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
навярэ́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; зак., што.
Стаміць, натрудзіць да хваравітага стану якую‑н. частку цела. Каб не надта навярэдзіць нагі і не вярнуцца з паўдарогі, я праз кожныя дваццаць — трыццаць крокаў змушаны быў садзіцца на абочыну і адпачываць... Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жаля́зка, ‑а, н.
1. Разм. Лязо гэбля, фуганка, барана і пад. — Цэх план дае, дык якая гаворка пра стамескі, жалязкі, — садзіцца на крэсла і смяецца начальнік. Мыслівец.
2. Абл. Прас, які награваюць на агні. Учора [маці] прасавала мне кофту і жалязкам пляму іржавую пасадзіла!.. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
водворя́ться
1. пасяля́цца; змяшча́цца; ста́віцца;
2. перен. устанаўля́цца, наво́дзіцца; см. водвори́ться;
3. страд. сялі́цца, пасяля́цца; змяшча́цца; станаві́цца; садзі́цца; устанаўля́цца, наво́дзіцца; см. водворя́ть.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
пы́льны, ‑ая, ‑ае.
Які пакрыўся пылам, увабраў у сябе пыл. Пыльны дыван. □ Гендарсан зірнуў на пыльныя лаўкі і не захацеў садзіцца. Чарнышэвіч. Пыльная вуліца бегла між прысад. Асіпенка. // Які адрозніваецца вялікай колькасцю пылу. Паветра рабілася гарачае і пыльнае. Гроднеў. Дзень быў сонечны, але халодны, пыльны. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Садаві́ць, садові́ті, садовы́ты ’дапамагаць сесці’, ’прапанаваць сесці’, ’сеяць, садзіць (пра насенне)’ (свісл., гродз., беласг., Сл. ПЗБ), садаві́цца, седаві́цца, садові́тісе, садовы́тысь ’садзіцца’ (гродз., шчуч., ваўк., драг., Сл. ПЗБ), садаві́цца ’тс’ (Сцяшк. Сл.). З польск., параўн. sadowić ’садзіць у паказанае месца’. Паводле Борыся, 537 ад прасл. *sadъ у першасным значэнні ’сажанне; пасадка’; элемент ‑ow‑ (< *‑ou̯‑) ён тлумачыць як след даўней прыналежнасці *sadъ да ‑ŭ‑ асноў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
амфі́бія, ‑і, ж.
1. Земнаводная жывёліна (лягушкі, трытоны і інш.), лічынкі якой дыхаюць жабрамі, а дарослыя асобіны — лёгкімі.
2. Расліна, якая жыве ў вадзе, але можа жыць і на сушы.
3. Самалёт, які можа ўзлятаць і садзіцца на ваду і на сушу; аўтамабіль, танк, якія могуць рухацца на вадзе і на сушы.
[Грэч. amphibios — земнаводны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адсе́дзецца, ‑седжуся, ‑седзішся, ‑садзіцца; зак.
Перабыць, пераседзець які‑н. час у бяспечным месцы, ратуючыся ад чаго‑н., чакаючы зручнага моманту для чаго‑н. Перад самай атакай.. [Кныш] схаваўся ў траншэі,.. каб там адседзецца. Няхай. // перан. Ухіліцца ад працы, выканання свайго абавязку. І пасля сходу Дзям’ян на работу не выйшаў. Спадзяваўся як-небудзь адседзецца, пакуль Курловіча не заменяць другім. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пратну́ць, ‑тну, ‑тнеш, ‑тне; ‑тнём, ‑тняце; зак., каго-што.
Тое, што і працяць. Яму здалося, што Марынка нават і вухам не вядзе, калі на яе садзіцца гэтая заедзь. Падумалася, што можа ў яе цела нейкае адмысловае, якога ніякі сляпень не пратне. Сабаленка. Пакінуты ў халоднай старане, Ён [бусел] добра знае, што павінна стацца: Калі мароз, нібы стралой, пратне, Ён проста ператворыцца ў статую. Чэрня.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каапера́цыя, ‑і, ж.
1. Форма арганізацыі працы, пры якой вялікая колькасць людзей удзельнічае ў адным і тым жа або розных, але звязаных між сабой працэсах працы.
2. Калектыўнае вытворчае, гандлёвае і пад. аб’яднанне, якое ствараецца на сродкі яго членаў-пайшчыкаў. Прамысловая кааперацыя. Спажывецкая кааперацыя.
3. Разм. Кааператыўны магазін. [Качагар] бегма ляціць у кааперацыю, бярэ напавер сала, хлеба, садзіцца насупраць топкі і есць. Барашка.
[Ад лац. cooperatio.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)