Пара́да ’прапанова, як дзейнічаць, рада; сумеснае абмеркаванне чаго-небудзь, кароткая нарада’. З польск. porada ’тс’. Гл. яшчэ ра́да, ра́дзіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́жаны ’родны’ (Нас.). Магчыма, уплыў польск. rodzony ’тс’, звычайна з прыстаўкамі ‑ро́джаны (напр., наро́джаны). Да род 1, радзіць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кармы́ч ’даглядчык жывёлы’ (Яўс.). Мабыць, таксама да карміць (гл.). Словаўтварэнне не зусім яснее: ‑ыч < ‑ісь < ‑ikjь. Параўн. кармін ∼∼ карміць, як родзіч — радзіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сураджа́ць ’збіраць, рыхтаваць (у дарогу)’ (віц., Рам.; Нар. Гом., Ян.), суріджа́ць ’тс’ (Бяльк.), сураджа́ннік ’той, хто збірае, рыхтуе’, сураджа́цца ’збірацца, рыхтавацца’ (Гарэц.). Да рад, радзіць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Парадзі́ха ’жанчына, якая раджае або толькі што нарадзіла дзіця’, дыял. таксама параду́ха, паражані́ца, паражы́ля, паражы́лля. Дэрываты з рознымі суфіксамі ад парадзі́ць, паража́ць, прэфіксальных дзеясловаў ад радзі́ць, ража́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Разбра́джвацца ’распранацца’ (лун., Жыв. сл.), розбрадзі́цца ’распрануцца’ (Сл. Брэс.). Зыходны дзеяслоў абрадзі́цца ’выстраіцца, апрануцца’, на аснове якога ўтварэнне з прыстаўкай раз- па тыпу абу́цца — разбу́цца (гл.). Гл. ра́дзіць 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́перадзіць, ‑раджу, ‑радзіш, ‑радзіць; зак.
1. Рухаючыся ў адным напрамку з кім‑, чым‑н., выйсці наперад; абагнаць. Выперадзіць у бегу. Падводы стараліся выперадзіць калону.
2. перан. Дасягнуць большых поспехаў у параўнанні з кім‑, чым‑н.; апярэдзіць. Выперадзіць у вучобе. □ [Дакладчык:] — Калгас за адно лета выперадзіў вакольныя вёскі на два гады. Шынклер.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
роди́ть сов. и несов.
1. сов. нарадзі́ць; спарадзі́ць; несов. раджа́ць, радзі́ць; спараджа́ць;
она́ родила́ ма́льчика яна́ нарадзі́ла хло́пчыка;
роди́ть слу́хи, настрое́ния нарадзі́ць (спарадзі́ць) чу́ткі, настро́і, раджа́ць (спараджа́ць) чу́ткі, настро́і;
2. несов. (о почве) радзі́ць;
земля́ хорошо́ роди́т зямля́ до́бра ро́дзіць;
◊
в чём мать родила́ шутл. у чым ма́ці нарадзі́ла;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Радзі́ны ’нараджэнне дзіцяці’, ’святкаванне, звязанае з нараджэннем’ (ТСБМ, Нас., Касп., Сцяшк.; шчуч., лід., Сл. ПЗБ). Ад радзі́ць (гл.), як хрысці́ны ад хрысці́ць, ула́зіны ад ула́зіць, пра словаўтваральную мадэль гл. Сцяцко, Афікс. наз., 43.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ро́дзімка ’ружовыя месцы на шчацэ’ (мазыр., ЛА, 3), ро́дзінка ’тс’ (брэсц., там жа) — у выніку субстантывацыі дзеепрыметніка *rod‑imъ < *roditi > радзі́ць (гл.). Мена ‑м‑ > ‑н‑, відаць, пад уплывам рус. ро́динка ’радзімы знак, радзімка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)