страха́, -і́, ДМ страсе́, мн. стрэ́хі і (з ліч. 2, 3, 4) страхі́, стрэх, ж.
1. Верхняя покрыўная частка будынка, якая засцерагае яго ад атмасферных з’яў.
Саламяная с.
Шыферная с.
Чарапічная с.
2. перан. Пра дом, прытулак.
Мець страху над галавой.
|| памянш. стрэ́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Прыбе́жышча (прыбе́жышчэ) ’прыстанішча, прытулак’ (ТС). Запазычана з рус. прибе́жище ’тс’, утворанага ад прасл. *priběžati/*priběgati (БЕР, 5, 691–692).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
багадзе́льня, ‑і, ж.
У дарэвалюцыйны час — прытулак для бяздомных, інвалідаў, непрацаздольных. Хадзіць [бацьку з сынам] давялося доўга... Аглядалі бровар і — здалёк — багадзельню. Караткевіч. // Разм. іран. Пра ўстанову або арганізацыю, дзе дрэнна працуюць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Прыто́н ’месца, дом, дзе збіраюцца злачынныя, амаральныя, антыграмадзянскія элементы’ (ТСБМ), ’прытулак, свой кут’ (узд., Жд. 1). Укр., рус. прито́н ’месца, дом, дзе збіраюцца злачынныя, амаральныя, антыграмадзянскія элементы’, укр. прити́н ’сховішча, прыстанішча’. Паводле Фасмера (3, 367), рускае слова разам з тоня, затон (гл.) ад топить з першапачатковым значэннем ’гавань, прыстань’. Не выключана запазычанне з рускай мовы, параўн. народнае прыці́н ’прытулак, сховішча’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пераднява́ць, ‑днюю, ‑днюеш, ‑днюе; зак.
Разм. Перачакаць, прабыць дзе‑н. дзень. [Саша:] — Нам перадняваць трэба. Знойдзецца надзейны прытулак? Новікаў. На пятыя суткі пераднявалі мы ў лесе і завідна ўвайшлі ў незнаёмую вёску. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыпы́нішча, ‑а, н.
Разм. Прыпынак, прытулак. Садовіч пісаў, што яго школа стала прыпынішчам настаўнікаў, што з ім жыве Янка Тукала, Алесь Лушкевіч з-пад Шчорсаў і яшчэ збіраецца прыехаць некалькі чалавек. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прибе́жище ср., книжн. прыста́нішча, -шча ср., прыста́нак, -нку м.; (приют) прыту́лак, -лку м.; (защита) абаро́на, -ны ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дзець, дзе́ну, дзе́неш, дзе́не; дзень; зак. (разм.).
1. Палажыць куды-н. так, што цяжка знайсці.
Куды ты дзеў ключ? Дзе ж я дзену гэтую кнігу?
2. Знайсці для каго-н. месца, прытулак.
Кацянят трэба некуды д.
◊
(Не ведаць) куды вочы дзець (разм.) — пра адчуванне сораму.
(Не ведаць) куды рукі дзець (разм.) — пра адчуванне няёмкасці, разгубленасці.
|| незак. дзява́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тулі́цца, тулю́ся, ту́лішся, ту́ліцца; незак.
1. Гарнуцца, прыціскацца да каго-, чаго-н.
Дзіця туліцца да маці.
2. перан. Адчуваць большую прыязнасць да каго-н., быць больш адданым каму-н.
Хлопчык больш туліўся да бацькі.
3. Знаходзіць прытулак, прыстанішча дзе-н. у цеснаце.
У цеснай хаце тулілася сям’я з дзевяці чалавек.
4. перан. Размяшчацца, знаходзіцца дзе-н. у зацішным месцы.
Вёска тулілася каля лесу.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Прыхі́сціць ’захінуць, засланіць’ (ТС). Сюды ж аддзеяслоўныя назоўнікі: пры́хісць ’прытулак; месца, дзе можна прыхінуць галаву’ (Шат.), прыхі́сце ’часовы будан’; ’паветка’ (стол., Нар. сл.). Да хіста́ць (гл.). Параўн. укр. захист ’абарона’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)