Ачамрэ́ць ’адчуць слабасць, страціць прытомнасць’, ’учадзець, адурэць’ (КСТ). Гл. чамрэць ’слабець’, параўн. ачмурэць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыто́мнець, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Прыходзіць да прытомнасці. Мікалай то прытомнеў і тады адразу вельмі ясна пачынаў усё разумець, .. то раптам зноў губляў прытомнасць. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мара́ка ’дробны дождж’ (Ян.). Пад уплывам укр. мря́ка ’густы туман з імглой’. Параўн. таксама рус. паўн. мо́рок ’дождж’, моро́ка ’хмара’, ’туман’.
Марака́ ў выразе: марака́ бярэ ’траціць прытомнасць, млець’ (Лінгв. зб.), укр. моро́ки беру́ть ’тс’, рус. пск., смал. моро́ка ’пацямненне розуму’, кур. ’прывід’, паўн. ’міраж на моры’, варон. мороки ударяют в голову ’траціць прытомнасць’. Да марока 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Нежыве́ць ’траціць прытомнасць’: Як былі прыступы, яна нежывела (Сл. ПЗБ). Відаць, мясцовае новаўтварэнне на базе спалучэння як нежывы ’непрытомны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
обеспа́мятеть сов., разг.
1. (потерять память) абяспа́мяцець;
2. (впасть в обморок) стра́ціць прыто́мнасць, абамле́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ачу́ціць ’прывесці ў прытомнасць, ажывіць’ (КСП, Сцяц., Сцяшк.), ачу́ніцца ’апрытомнець’ (Янк. I), укр. очу́тити ’прывесці ў прытомнасць’, рус. тул. ачю́тытца ’апрытомнець’, польск. ocucić ’прывесці ў прытомнасць’, ц.-слав. ощутити ’адчуць’, ст.-слав. оштоутити ’пазнаць, адчуць’. Звязана чаргаваннем галосных з ачнуцца; прасл. ot‑jutiti (sę), шляхам дэкампазіцыі ўспрынятае як o‑tjułiti (sę); адпавядае літ. atjaũsti ’спачуваць’ ад jaũsti, jaučiù ’адчуваць’, гл. Махэк, Studie, 41. Няроднаснае да чуць, чую, бо ў апошнім ч‑ мае праславянскі характар, а не з tj‑, гл. Фасмер, 3, 179; Слаўскі, 1, 108. Формы з націскам на канцы развілі значэнне ’апынуцца’, параўн. ачуці́цца ’аказацца, апынуцца’, укр. очути́тися, рус. очути́ться.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Непрыто́мны ’які страціў прытомнасць, знаходзіцца ў бяспамяцтве’ (Нас., Нік., Оч., Касп., Варл., Сл. ПЗБ, БРС, ТСБМ), ’які не кантралюе свае паводзіны’ (ТС). Ад прыто́мны (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
млець, мле́ю, мле́еш, мле́е; незак.
1. Траціць прытомнасць ад хвалявання, перажывання.
М. на пахаванні.
2. Слабнець, дранцвець, нямець (пра часткі цела).
Рукі млеюць.
3. перан. Заміраць ад якога-н. моцнага пачуцця.
Хлопчык млее ад шчасця.
|| зак. самле́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е і замле́ць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -е́е (да 2 знач.).
|| наз. мле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нясце́рпны, ‑ая, ‑ае.
Такі, які цяжка, нельга цярпець; невыносны. Нясцерпны холад. Нясцерпная спёка. □ Ад нясцерпнага болю Жодзінаў страціў прытомнасць. Мяжэвіч. Гул ішоў з неба, залітага нясцерпным сонечным ззяннем. Самуйлёнак. // Нязносны, назойлівы. Леў Раманавіч пачаў дакараць сябе. Ён, сапраўды, нясцерпны чалавек. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паадліва́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
1. чаго. Адліць нейкую колькасць чаго‑н. з усёй або значнай колькасці пасуды. Паадліваць малака з усіх бітонаў.
2. каго. Адліваючы вадой, прывесці ў прытомнасць усіх, многіх.
3. што. Вырабіць ліццём усё, многае. Паадліваць дэталі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)