до 1, нескл., н.
Першы гук музычнай гамы, а таксама нота, якая абазначае гэты гук.
[Іт. do.]
до 2, прысл.
Разм. Досыць, дастаткова. — Ат, які толк з дзявочай навукі, — апраўдваўся каторы раз ляснік перад сябрамі.. — Распісацца ўмее, і до. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ля 1, прыназ. з Р.
Тое, што і каля (у 1, 2 знач.). Ля гасцінца, ля дарогі Курганок віднее. Купала. Ля [жанчыны] завіхалася заклапочаная дзяўчына. Лынькоў.
ля 2, нескл., н.
Шосты гук музычнай гамы, а таксама нота, якая абазначае гэты гук.
[Іт. la.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
до I нескл., ср., муз. (нота) до;
ве́рхняе до — ве́рхнее до
до II нареч., прост. доста́точно, дово́льно; хва́тит
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Но́тны ’занудлівы, патрабавальны’ (мін., Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.), ’капрызны’ (жлоб., Мат. Гом.). Параўн. рус. нотный ’адукаваны, разумны, хітры; патрабавальны, капрызны; важны; нудны, надаедлівы’, чэш. notný ’належны; акуратны, прыстойны, значны’, першапачаткова, паводле Махэка₂ (402), у мове музыкаў і спевакоў ’па нотах, паводле нот’ (гл. нота).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
До ’назва ноты’ (БРС). Рус. до, укр. до. Запазычанне з італ. do (можа, праз франц. мову). Гэта сістэма нотнага запісу паходзіць ад італьянца Гвіда Арэцца (Guido Arezzo, XI ст.); спачатку нота do называлася ut (гл. Meyers Neues Lexikon, 2. Aufl., Bd. 12. Leipzig, 1975, с. 598a).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
но́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.
Памянш. да нота 1 (у 2 і 4 знач.). Песня лілася роўна, налад[жа]на: канец кожнай ноткі .. на крыл[ах] разлятаўся ва ўсе бакі. Кулакоўскі. — Не верашчы! — кінуў Сузан, і ў голасе яго пачуліся зласлівыя ноткі. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ультыма́тум, ‑у, м.
1. Дыпламатычная нота з рашучым катэгарычным патрабаваннем, невыкананне якога пагражае разрывам дыпламатычных адносін і прымяненнем сілы. Часовы ўрад не прыняў і паўторнага ультыматуму. Гурскі.
2. Разм. Катэгарычнае патрабаванне чаго‑н., якое суправаджаецца пагрозай. [Усевалад:] — Вы ставіце мне ультыматум: або працуй так, як мне трэба, або — не гамінай. Скрыган. Мы ўжо ведалі: чуць што не так — доктар адразу ставіць ультыматум. Шамякін.
[Лац. ultimatum.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
высо́кі, -ая, -ае; вышэ́йшы; найвышэ́йшы.
1. Вялікі па працягласці знізу ўверх або далёка размешчаны ў напрамку знізу ўверх; проціл. нізкі.
В. рост.
В. дом.
Высокія горы.
Жыць высока (прысл.). В. лоб (вялікі).
2. Значна большы за сярэднюю норму, за сярэдні ўзровень.
В. ціск крыві.
В. ўраджай.
Высокія тэмпы развіцця.
В. працэнт.
Высокая вада (на высокім узроўні).
3. Выдатны па сваім значэнні, вельмі важны, пачэсны (кніжн.).
Высокая адказнасць.
В. гонар.
Высокая ўзнагарода.
В. госць.
4. Поўны глыбокага значэння, незвычайны па сваім змесце (кніжн.).
Высокая ідэйнасць.
В. стыль.
5. Вельмі добры.
Высокае майстэрства.
Кніга высокай вартасці.
Быць высокай думкі пра каго-н.
6. Тонкі, гучны, які ўтвараецца ваганнямі вялікай частаты (пра гукі).
В. голас.
Высокая нота.
|| наз. вышыня́, -і, мн. вышы́ні, вышы́нь, ж. (да 1, 2 і 6 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
высо́кі в разн. знач. высо́кий;
в. чалаве́к — высо́кий челове́к;
~кае не́ба — высо́кое не́бо;
~кая тэмперату́ра — высо́кая температу́ра;
в. го́лас — высо́кий го́лос;
~кая тэ́хніка — высо́кая те́хника;
~кая я́касць — высо́кое ка́чество;
~кая ідэ́йнасць — высо́кая иде́йность;
~кая мэ́та — высо́кая цель;
в. го́нар — высо́кая честь;
~кая но́та — высо́кая но́та;
в. госць — высо́кий гость;
в. стыль — высо́кий стиль;
~кія шыро́ты — высо́кие широ́ты;
◊ пту́шка ~кага палёту — пти́ца высо́кого полёта;
гавары́ць аб ~кіх матэ́рыях — говори́ть о высо́ких мате́риях;
быць ~кай ду́мкі — (аб кім, чым) быть высо́кого мне́ния (о ком, чём)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
неве́рный
1. (неправильный) няпра́вільны; (неточный) недакла́дны; (ошибочный, ложный) памылко́вы;
неве́рное реше́ние зада́чи няпра́вільнае (памылко́вае) рашэ́нне зада́чы;
неве́рный перево́д няпра́вільны (недакла́дны) перакла́д;
2. уст. (ненадёжный) ненадзе́йны, няпэ́ўны;
неве́рное де́ло ненадзе́йная (няпэ́ўная) спра́ва;
3. (нарушающий обязательства, супружескую верность, верность в любви) няве́рны, здра́длівы;
неве́рный челове́к няве́рны (здра́длівы) чалаве́к;
4. (неуверенный, нетвёрдый) няцвёрды; (колеблющийся) хі́сткі;
неве́рная похо́дка няцвёрдая пахо́дка;
неве́рная рука́ няцвёрдая рука́;
5. (о слухе, зрении и т. п.) няве́рны; фальшы́вы;
неве́рная но́та фальшы́вая но́та;
неве́рный слух няве́рны слых;
неве́рный глаз няве́рнае во́ка;
6. сущ., уст. няве́рны, -нага м.; недаве́рак, -рка м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)