перарабо́так, ‑тку, м.
Час, затрачаны на працу звыш нормы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лі́шак, -шку, мн. -шкі, -шкаў, м.
Што-н. лішняе, тое, што перавышае якую-н. норму, меру.
Л. хлеба.
Праца акупілася з лішкам.
◊
З лішкам — зверх якой-н. нормы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
но́рма, ‑ы, ж.
1. Устаноўленая мера, устаноўленыя памеры чаго‑н. [Аграном] сачыў за ачысткай насення і нормамі высеву. Брыль. [Сцёпка:] І мяне залічылі на рабфак звыш нормы, а потым усё ўладзілася. Колас. // Устаноўленая мера прадукцыйнасці працы. Нормы выпрацоўкі. □ Брыгада хутка стала вылучацца сярод іншых: і нормы пераконваліся і якасць работы з кожным днём узрастала. Кулакоўскі. // Спец. Тое, што і нарматыў. Тэхнічныя нормы. □ Трэба было зманціраваць маслаправод турбіны. Па норме на гэта адводзіўся роўна месяц. Дадзіёмаў. // Устаноўленая мера якіх‑н. спартыўных дасягненняў. Выканаць норму майстра спорту. // Сярэдняя, звычайная велічыня чаго‑н. Норма атмасфернага ціску. Норма выпадзення ападкаў.
2. пераважна мн. (но́рмы, норм). Агульнапрызнаныя, узаконеныя ў пэўным асяроддзі правілы паводзін людзей у грамадстве. Нормы паводзін. Этычныя нормы. □ [Буцкевіч:] Вашы падначаленыя парушаюць самыя элементарныя дыпламатычныя нормы. Вітка. // Устаноўленае, агульнапрынятае правіла ў мове, літаратуры і інш. У савецкі перыяд асноўныя граматычныя нормы беларускай літаратурнай мовы былі замацаваны школьнымі падручнікамі, дапаможнікамі для вышэйшых навучальных устаноў. Граматыка. // Узор. Узяць за норму што‑н.
3. Спец. Загаловак кнігі, звычайна скарочаны, які даецца дробным шрыфтам на першай старонцы кожнага друкаванага аркуша ўнізе з левага боку.
•••
Прыйсці (увайсці) у норму гл. прыйсці.
[Лац. norma.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вымаўле́нчы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да вымаўлення. Вымаўленчыя нормы. Вымаўленчы апарат.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ацэ́начны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да ацэнкі. Ацэначныя нормы. Ацэначная камісія.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
но́рма, -ы, мн. -ы, норм і -аў, ж.
1. Устаноўленая мера, сярэдняя велічыня чаго-н.
Н. выпрацоўкі.
Н. выпадзення ападкаў.
2. пераважна мн. Агульнапрызнаныя, узаконеныя ў пэўным асяроддзі правілы паводзін людзей у грамадстве.
Дыпламатычныя нормы.
3. Устаноўленае, агульнапрынятае правіла ў мове, літаратуры.
Нормы беларускай літаратурнай мовы.
4. Загаловак кнігі, звычайна скарочаны, які даецца дробным шрыфтам на першай старонцы кожнага друкаванага аркуша ўнізе з левага боку (спец.).
◊
Прыйсці (увайсці) у норму — прыйсці да звычайнага стану.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прыўда́рыць, -ру, -рыш, -рыць; зак. (разм.).
1. Пачаць рабіць што-н. хутчэй, паднаціснуць.
Трэба п., бо не выканаем нормы.
2. за кім. Пачаць заляцацца.
П. за суседкай.
|| незак. прыўдара́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
арфаэпі́чны, ‑ая, ‑ае.
Які мае дачыненне да арфаэпіі. Арфаэпічныя нормы беларускай літаратурнай мовы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перагартава́цца, ‑туецца; зак.
Загартавацца больш, чым трэба, звыш нормы; сапсавацца ад празмернай загартоўкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
унармава́ць, ‑мую, ‑муеш, ‑муе; зак., што.
Прывесці да нормы. Унармаваць напісанне ўласных імён.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)