Ме́ка (дзіцячае) ’мядзведзь’ (Янк. 2, Сцяшк.), рус. смал. ’нячысцік, якім у цемры палохаюць дзяцей’, ст.-рус. мека ’мядзведзь’, ц.-слав. мечька, чэш., ст.-слав. мечька ’тс’, серб.-харв. ме̏чка ’мядзведзіца’, макед. мечар, балг. мечка, мечкон, мечкун, мечок, мечор ’мядзведзь (самец)’. Ме́ка ад мечка, якое з’яўляецца скарочанай табуістычнай формай ад medvědь (Бернекер, 2, 30; Брукнер, KZ, 43, 307; Фасмер, 2, 613). Мена d > č, як t > č у чэш. kočka (ад kot) ’кошка’ (БЕР, 3, 777–8).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
абэ́рак, ‑рка, м.
Польскі народны танец, які выконваецца ў хуткім тэмпе. У польцы і абэрку.. [Ян Янавіч] таптаўся адзін, як вучоны мядзведзь. Брыль.
[Польск. oberek.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
растлусце́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Зрабіцца тлустым, растаўсцець. У лесе ежы восенню было багата, Таму і растлусцець Мядзведзь не ў меру змог. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Медаед 1 ’мядзведзь’ (Эр.). Магчыма, вельмі старое ўтварэнне накшталт прасл. medvědь ’тс’, якое да мёд і е́сці (гл.). Параўн. новае рус. сарат. медоед ’аматар мёду’, славен. medojèd ’тс’, балг. медун ’мядзведзь’, а таксама ст.-інд. madh(u)vád ’той, хто есць мёд’.
Медае́д 2 ’лясная паўднёвая птушка атрада вераб’іных’ (ТСБМ) — калька з лац. meliphagidae ’медаеды’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дрэсірава́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад дрэсіраваць.
2. у знач. прым. Які прайшоў дрэсіроўку; абучаны, вучоны (пра жывёл). Дрэсіраваны сабака. Дрэсіраваны мядзведзь.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Нядзьвач ’мядзведзь’ (Шаўцоў, Полымя, 1971, 10, 220). Відаць, з польск. niedźwiedź ’тс’, параўн. таксама niedźuryedź ’тс’ (Федар. 1, 195).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вучо́ны, -ая, -ае.
1. Вывучаны, навучаны чаму-н.
Не вучы вучонага (прыказка). В. мядзведзь (дрэсіраваны).
2. Высокаадукаваны, які многа ведае ў галіне якой-н. навукі.
В. чалавек.
В. садавод.
3. Які мае адносіны да навукі, навуковы.
Вучонае званне.
Вучоная ступень.
4. у знач. наз. вучо́ны, -ага, мн. -ыя, -ых, м. Спецыяліст у якой-н. галіне навукі.
Выдатны в.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дзярно́вы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да дзёрну, з’яўляецца дзёрнам. Незабыўныя мясціны: Лес, і лес, і лес. Як мядзведзь, на шчыт дзярновы Шэры мох узлез. Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чыстага́н, ‑у, м.
Разм. Наяўныя грошы. Хто тут — Мядзведзь, а хто — Цыган, Што заграбае чыстаган, Не цяжка дагадацца: Вы гляньце цераз акіян — На іх «свабоднае» мастацтва. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
свіста́нне, ‑я, н.
Тое, што і свіст (у 2 знач.). Паслухаць бы драздоў свістанне У час ружовага світання, Калі цяжкі мядзведзь з бярлогі Высоўвае на сонца нос. Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)