мядзведзь назоўнік | мужчынскі род

  1. Вялікая драпежная млекакормячая жывёліна з густой поўсцю і тоўстымі нагамі.

    • Буры м.
    • Белы м.

  2. пераноснае значэнне: Пра няўклюднага, непаваротлівага чалавека (размоўнае).

Фразеалагізмы:

  • Дзяліць шкуру незабітага мядзведзя (размоўнае) — размяркоўваць прыбытак, якога ў наяўнасці няма.
  • Мядзведзь на вуха наступіў каму (размоўнае жартаўлівае) — пра чалавека, у якога адсутнічае музыкальны слых.

|| прыметнік: мядзведжы.

  • Мядзведжыя сляды.
  • Мядзведжае футра (са скуры мядзведзя).
  • Мядзведжая паходка (пераноснае значэнне: такая, як у мядзведзя).

Фразеалагізмы:

  • Мядзведжы куток (размоўнае) — аддаленае, глухое месца.
  • Мядзведжая паслуга — паслуга, якая прыносіць шкоду.
  • Мядзведжая хвароба (жартаўлівае) — панос ад страху.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

мядзведзь, ‑я, м.

1. Вялікая драпежная млекакормячая жывёліна з густой поўсцю і тоўстымі нагамі. Буры мядзведзь. Белы мядзведзь. Пячорны мядзведзь.

2. перан. Пра няўклюднага, непаваротлівага дужага чалавека. «Ну і мядзведзь, — думаў Сярмяжка, пазіраючы, як павольна клыпае.. [Яцкевіч]. — Нічога, мы цябе прыручым». Дадзіёмаў.

•••

Дзяліць шкуру незабітага мядзведзя гл. дзяліць.

Мядзведзь на вуха наступіў — аб адсутнасці музыкальнага слыху, здольнасцей да музыкі.

Мядзведзь у лесе здох — тое, што і воўк у лесе (за гарою) здох (гл. воўк).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мядзве́дзь м., прям., перен. медве́дь;

○ бу́ры м. — бу́рый медве́дь;

гімала́йскі м. — гимала́йский медве́дь;

бе́лы м. — бе́лый медве́дь;

◊ дзялі́ць шку́ру незабі́тага ~дзя — дели́ть шку́ру неуби́того медве́дя;

м. на ву́ха наступі́ў — медве́дь на́ ухо наступи́л;

на во́ўка памо́ўка, а м. цішко́м — посл. то́лки о во́лке, а медве́дь тихо́нько

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

мядзве́дзь м

1. заал Bär m -en, -en;

бе́лы мядзве́дзь Éisbär m;

бу́ры мядзве́дзь Bráunbär m;

гімала́йскі мядзве́дзь Krágenbär m;

вучо́ны мядзве́дзь Tánzbär m;

◊ на жывы́м мядзве́дзю шку́ры не купля́й man soll die Bärenhaut nicht verkáufen, bevór man den Bären erlégt hat;

2. разм (пра чалавека) Bär m -en, -en, únbeholfener [gróber, únerzogener] Mensch, Tóllpatsch m -(e)s, -e

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

Мядзве́дзь 1, мядзьве́дзь, недзве́дзь, вядзьме́дь, мідве́дь, мыдьві́дь, мэдві͡едь, хоц. мадзмедзь; мядзве́дзіца, мыдвідэ́ха, мядзьве́дзіха, медзве́жыца, мядзьвіга ’драпежная млекакормячая жывёліна Ursus arctos’, ’няўклюдны, непаваротлівы дужы чалавек’ (ТСБМ, Бес., Зн., Нас., Кліх, Яруш., Касп., Бяльк., Сцяшк., Шат., Нар. Гом., ТС, Сл. ПЗБ, Мат. Маг.). Укр. ведмі́дь, медві́дь, рус. медве́дь, польск. niedźwiedź, miedźpiedź, н.-луж. mjadwjeź, в.-луж. mjedujedź, чэш. medvěd, nedvěd, славац. medveď, славен. médvẹd, серб.-харв. мѐдвјед, медо; макед. мечка, мечор, мечок, мечорок, балг. медвед, мечка, ц.-слав. медвѣдь. Прасл. medvědь ’той, хто есць мёд’ — да мёд і е́сці (гл.) — табуістычная замена і.-е. назвы мядзведзя *r̥k̑tþos: параўн. ст.-інд. ṛkṣá‑, ст.-грэч. ἄρκτος, лац. ursus (Бернекер, 2, 30; Фрэнкель, ŻfSlPh, 13, 207; Фасмер, 2, 589; Скок, 2, 398; Бязлай, 2, 175).

*Мядзве́дзь 2, драг. мыдьві́дь, мэдві́дь, мыдвэ́дык ’грыб пеўнік жоўты, Hydnum repandum’ (драг., пін., Жыв. сл.); лід. мядзведзія вушы, в.-дзв. мядвежжы вушы ’пеўнік стракаты, Sarcodon imbricatum’ (Сл. ПЗБ). Рус. калуж. медвежьи ухи ’грыбы (якія?)’. Да мядзве́дзь 1 (гл.). Названы паводле карычневага колеру грыба і варсістага покрыва яго капялюшыка. Параўн. таксама літ. meškà ’нейкі карычневы грыб’ і ’мядзведзь’, а таксама назвы іншых жывёл, напр. каза 6 (гл.).

Мядзве́дзь 3 ’бульбяная каша’ (Жд. 1). Няясна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

мядзведзь; мішка, таптун (разм.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

мядзве́дзь-бадзя́га (род. мядзве́дзя-бадзя́гі) м., охот. шату́н

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

шатун​2 назоўнік | мужчынскі род | размоўнае

Мядзведзь, які блукае зімой па лесе, а не спіць у берлагу.

  • Мядзведзь-ш.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

грызлі назоўнік | мужчынскі род | нескланяльнае

Паўночнаамерыканскі буры мядзведзь.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

касалапы прыметнік

Які ідучы ставіць ступні наскамі ўсярэдзіну або ў бакі.

  • К. мядзведзь.

|| назоўнік: касалапасць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)