вы́калупаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

1. Калупаючы, выняць, дастаць. Выкалупаць зерне з коласа.

2. Разм. Калупаючы, зрабіць паглыбленне. Выкалупаць ямку.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

трыло́гія, ‑і, ж.

Тры літаратурныя або музычныя творы аднаго аўтара, аб’яднаныя агульнай ідэяй і пераемнасцю зместу. Трылогія Якуба Коласа «На ростанях».

[Грэч. trilogoa.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эксцэрпі́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.

Выбраць (выбіраць) з тэксту. Эксцэрпіраваць прыслоўі з тэксту рамана «На ростанях» Якуба Коласа.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рэалі́зм, -у, м.

1. Кірунак у мастацтве, які ставіць мэтай праўдзівае адлюстраванне рэчаіснасці ў яе тыповых рысах.

Крытычны р.

Р.

Якуба Коласа.

2. Яснае і цвярозае разуменне рэчаіснасці пры ажыццяўленні чаго-н.

Палітычны р.

|| прым. рэалісты́чны, -ая, -ае.

Рэалістычнае мастацтва.

Р. кірунак у літаратуры.

Р. погляд на жыццё.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

аднато́ннасць, ‑і, ж.

Уласцівасць аднатоннага. Але, высока ацэньваючы дар Коласа, патрабавальнасці Багдановіч не зніжаў. Ён сурова гаварыў аб аднатоннасці вершаў зборніка. Лойка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Гісэ́рня ’ліцейны завод’ (Яшкін: з Я. Коласа, На ростанях). Гэта запазычанне з польск. gisernia ’тс’ (утварэнне суф. ‑nia) ад giser ’ліцейшчык’, якое запазычана з ням. Gießer ’тс’, ад gießen ’ліць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

павыкалу́пваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

1. Калупаючы, выняць адкуль‑н. усё, многае. Павыкалупваць зярняты з коласа.

2. Разм. Калупаючы, нарабіць паглыбленняў у многіх месцах. Павыкалупваць ямкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

тэксталагі́чны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да тэксталогіі. Тэксталагічнае вывучэнне твораў Якуба Коласа. □ Важныя ўдакладненні .. дае тэксталагічнае супастаўленне «Летапісца вялікіх князёў літоўскіх» паводле ўсіх вядомых спісаў. Чамярыцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

архі́ў, -хі́ва, мн. -хі́вы, -хі́ваў, м.

1. Установа, якая зберагае, сістэматызуе і апісвае старадаўнія дакументы, графічныя помнікі мінулага.

Здаць у а. (таксама перан.: прызнаць устарэлым, малапатрэбным).

2. Аддзел установы, дзе захоўваюцца старыя дакументы.

3. Збор рукапісаў, лістоў і пад., што маюць дачыненне да дзейнасці якой-н. установы ці асобы.

А. інстытута.

А.

Якуба Коласа.

|| прым. архі́ўны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Ро́здараж ’ростань, месца, дзе сходзяцца і разыходзяцца дарогі’ (Байк. і Некр. — з Коласа). Укр. ро́здорож, роздорі́жжя ’тс’. Беларуска-ўкраінская ізалекса, якая да прасл. *orz‑dorg‑ь > раз- (роз-) і дарога (гл.) параўн. раздарожжа (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)