Вару́хаць, вару́хацца ’рухаць, рухацца, хістацца і да т. п.’ Гл. варушы́ць, варушы́цца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кне́хціцца ’неспакойна ляжаць, варушыцца, варочацца, перакочвацца’ (КЭС, лаг.), ’капрызнічаць, плакаць’ (Нар. сл.). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кні́бацца рухацца, варушыцца’ (Сл. паўн.-зах.). Балтызм. Параўн. літ. knibinti ’валтузіцца, кешкацца’. Параўн. кнібіць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
варухлі́вы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які рухаецца, варушыцца; трапяткі. Па той бок ракі чорнай варухлівай плямай то распаўзаліся, то зноў збіраліся ў чародку шпакі. Асіпенка. У варухлівым святле акрэсліўся кружок цыферблата. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шны́парыцца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; незак.
Разм.
1. Корпацца, поркацца. У бакоўцы, у каморы стары Пракоп доўга шныпарыўся. Баранавых.
2. Тое, што і шныпарыць (у 2 знач.). Натоўп гудзе, варушыцца. Шныпарацца пад нагамі дзеці. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Варо́хаць, варо́хацца ’варушыцца з шумам; варочаць (сена і да т. п.)’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб.). Адносіцца да вялікай сям’і слоў (прасл. *vorx‑), разгледжаных пад варушыць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сапе́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. сапці, а таксама гукі гэтага дзеяння. Нехта з цяжкім сапеннем паспешліва набліжаўся да нас. Няхай. Некалькі разоў пасярэдзіне ракі пачынаўся шум, плюханне, нібы сапенне; потым пачынаў варушыцца нейкі велізарны звер. Маўр.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жаўла́к, ‑а, м.
1. Зацвярдзенне, пухліна ў выглядзе гуза на целе чалавека, жывёлы. // Мускул, які выступае на шчоках пры сцісканні сківіц. Пад карычневай плямай маёравай шчакі ўсхадзіўся жаўлак, і здавалася: на шчацэ варушыцца мыш. Лынькоў.
2. Акруглены кусок мінералу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спаралізава́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад спаралізаваць.
2. у знач. прым. Які знаходзіцца ў стане паралічу. Як толькі стаў вяртацца зрок і пачалі варушыцца пальцы на спаралізаванай руцэ, .. [Чорны] зноў узяўся за пяро і вярнуўся да творчасці. Вітка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ру́хацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.
1. Знаходзіцца ў руху, перамяшчацца.
Войскі рухаліся на захад.
Р. па службе (атрымліваць павышэнне). Справа не рухаецца (стаіць на месцы).
2. Рушыцца з месца, адпраўляцца.
Р. ў дарогу.
3. Варушыцца (у 1 знач.), мяняць становішча цела.
Сядзець, не рухаючыся.
Ногі не рухаюцца (не можа ступіць, ісці хто-н.).
|| прым. ру́хальны, -ая, -ае (да 3 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)