Verbum

тушы́ць¹, тушу́, ту́шыш, ту́шыць; ту́шаны; незак., што.

1. Спыняць гарэнне чаго-н.; гасіць.

Т. касцёр.

Т. лямпу.

2. перан. Аслабляць, памяншаць.

Т. спрэчку.

Т. злосць.

|| зак. затушы́ць, -ушу́, -у́шыш, -у́шыць; -у́шаны, атушы́ць, -ушу́, -у́шыш, -у́шыць; -у́шаны, абтушы́ць, -ушу́, -у́шыш, -у́шыць; -у́шаны і патушы́ць, -ушу́, -у́шыш, -у́шыць; -у́шаны.

|| наз. тушэ́нне, -я, н.

укра́паць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.

1. Пырскаючы, зрабіць крапіны ў чым-н. (спец.).

2. (часцей у форме дзеепрыметніка залежнага стану), перан. Унесці, уключыць у склад чаго-н. як устаўку, дадатак да асноўнага.

У лесастэпе сярод стэпавай расліннасці ўкрапаны невялікія ляскі.

|| незак. укра́пваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. укра́пванне, -я, н.

ула́дны, -ая, -ае (кніжн.).

1. Схільны навязваць сваю волю, загадваць, падначальваць сабе; які выражае ўладу, волю, рашучасць, уладарны.

У. чалавек.

У. позірк.

2. (звычайна з адмоўем). Які мае права, уладу што-н. рабіць.

Не ўладны загасіць такі агонь.

3. перан. Неадольны, усемагутны.

Уладнае пачуццё.

|| наз. ула́днасць, -і, ж. (да 1 знач.).

улі́цца, увалью́ся, увалье́шся, увалье́цца; увальёмся, увальяце́ся, увалью́цца і улію́ся, уліе́шся, уліе́цца; уліёмся, уліяце́ся, улію́цца; улі́ўся, уліла́ся, -ло́ся; улі́ся; зак., у што.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Наліцца ўнутр.

У лодку ўлілася вада.

2. перан. Папоўніць сабою, далучыцца.

У працоўны калектыў улілося новае папаўненне.

|| незак. уліва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

усы́паць, -плю, -плеш, -пле; усы́п; -паны; зак.

1. што і чаго ў што. Сыплючы, змясціць.

У. цукар у шклянку.

2. што. Пакрыць паверхню чаго-н. чым-н. сыпучым, дробным.

Снег усыпаў зямлю.

Зоркі ўсыпалі неба (перан.).

3. каму. Моцна вылаяць або пабіць каго-н. (разм.).

|| незак. усыпа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

утрэ́сці, -расу́, -расе́ш, -расе́; -расём, -расяце́, -расу́ць; -ро́с, -рэ́сла; -расі́; -рэ́сены; зак., што.

1. Трасучы, паменшыць аб’ём чаго-н. (сыпкага).

У. муку ў мяшку.

2. перан. Уладзіць, узгадніць што-н. (разм.).

У. пытанне.

|| незак. утраса́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і утрэ́сваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. утраса́нне, -я, н. і утрэ́сванне, -я, н.

уце́рці, утру́, утро́ш, утро́; утро́м, утраце́, утру́ць; уцёр, уце́рла; утры́; уцёрты; зак.

1. што ў што. Націраючы, прымусіць увабрацца.

У. мазь.

2. каго-што. Выцерці, абцерці.

У. слёзы.

У. нос каму-н. (таксама перан.: аказацца наперадзе, паказаць яўную перавагу ў чым-н.).

|| незак. уціра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. уціра́нне, -я, н.

ушчыльні́цца, -ыльню́ся, -ы́льнішся, -ы́льніцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць больш шчыльным (у 1 знач.).

2. Пачаць жыць цясней, пасяліўшы да сябе каго-н.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Стаць цалкам запоўненым (пра рабочы час).

|| незак. ушчыльня́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.

|| наз. ушчыльне́нне, -я, н.

хма́ра, -ы, мн. -ы, хмар, ж.

1. Вялікае, звычайна цёмнае воблака, якое прыносіць дождж, град, снег.

З-за лесу выпаўзала цёмная х.

2. перан., каго-чаго. Мноства, вялікая колькасць.

Х. камароў.

|| памянш. хма́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж. (да 1 знач.).

|| прым. хма́равы, -ая, -ае (да 1 знач.).

ца́рскі, -ая, -ае.

1. гл. цар.

2. Які адносіцца да манархіі на чале з царом.

Царская Расія.

Ц. рэжым.

3. перан. Вельмі багаты, раскошны.

Ц. абед.

○ Царская гарэлка — сумесь салянай і азотнай кіслот, якая растварае золата, плаціну і іншыя металы.

Царскія дзверы — пярэднія дзверы ў царкоўным іканастасе, што вядуць у алтар.