з’я́ва, -ы, мн. -ы, з’яў, ж.
1. Тое, у чым выяўляецца сутнасць, а таксама наогул усякае праяўленне чаго-н.; падзея, выпадак.
Фізічная з.
Прыродныя з’явы.
Новыя з’явы ў грамадскім жыцці.
2. У п’есе: частка акта або дзеі, у якой склад дзеючых асоб не мяняецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
прапарцыяна́льны, -ая, -ае.
1. У матэматыцы: які знаходзіцца ў адносінах прапарцыянальнасці (у 2 знач.).
Прапарцыянальныя велічыні.
2. Які знаходзіцца ў пэўных колькасных адносінах, адпаведнасці з чым-н.
Прапарцыянальнае прадстаўніцтва.
3. Які мае правільныя прапорцыі (у 2 знач.); суразмерны.
П. склад цела.
|| наз. прапарцыяна́льнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
амфібра́хій, ‑я, м.
У вершаскладанні — трохскладовая стапа, у якой націскны склад знаходзіцца паміж двума ненаціскнымі. Напрыклад: Я̆ ба́чы̆ў, / я̆к ве́цӗр / пӑ по́лі̆ / гўля́ў, / Зя̆млю́ ў/зры̆ва́ў і̆ / бя̆розкӑй / хі̆ляў. Купала.
[Грэч. amphibrachys.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
капцёрка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Разм. Ротны або батальённы склад вайсковай амуніцыі і абмундзіравання. У ротнай капцёрцы стаяць мае боты, што зведалі добра далёкія маршы. Вялюгін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чарнаго́рцы, ‑аў; адз. чарнагорац, ‑рца, м.; чарнагорка, ‑і, ДМ ‑рцы; мн. чарнагоркі, ‑рак; ж.
Паўднёваславянскі народ, што складае асноўнае насельніцтва Чарнагорыі, якая ўваходзіць у склад Сацыялістычнай Федэратыўнай Рэспублікі Югаславіі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Канстыту́цыя ’асноўны закон дзяржавы’, ’будова арганізма, склад цела’ (ТСБМ) кансцітуцыя (Яруш.). Ст.-бел. конституция, констытуция, констытуцыя ’укладанне, устанаўленне’ (XVI ст.), са ст.-польск. konstytucja, якое з лац. cōnstitūtiō ’устанаўленне’, ’арганізацыя, стан’ (Слаўскі, 2, 431; Булыка, Запаз., 167).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Капро́н ’штучнае валакно з сінтэтычнай смалы капралактаму’ (ТСБМ), у склад якога ўваходзіць капронавая кіслата, якая была так названа паводле лац. назвы ’казы’ — capra (невялікая колькасць кіслаты маецца ў казіным малацэ) (Шанскі, 2 (К), 58; ЕСУМ, 2, 376).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
асабо́вы
1. (относящийся к лицам) ли́чный;
а. склад — ли́чный соста́в;
2. грам. ли́чный;
а. займе́ннік — ли́чное местоиме́ние;
3. бухг. лицево́й;
а. раху́нак — лицево́й счёт
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Бібліятэ́ка. Рус. библиоте́ка, укр. бібліоте́ка. З лац. (магчыма, праз польск.) bibliotheca < грэч. βιβλιοθήκη (да βιβλίον ’кніга’ і θήκη ’склад, сховішча’). Фасмер, 1, 164; Шахскі, 1, Б, 115; Кузняцоў, ЭИРЯ, 1, 39–45. Ст.-бел. библиотека, быблиотека (Булыка, Запазыч.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Су́рык ’мінерал, у склад якога ўваходзіць свінец’, ’мінеральная фарба чырвона-карычневага колеру’ (ТСБМ). Паводле Булыкі (Лекс. запазыч., 95), магчыма, праз рус. су́рик з грэч. συριχόν ’сірыйскі фарбавальнік’, фіксуецца з 1679 г. Аб рус. слове гл. Фасмер, 3, 806.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)