Verbum

артэ́рыя, ‑і; Р мн. ‑яў; ж.

1. Крывяносны сасуд, які нясе кроў ад сэрца да розных органаў цела. Лёгачная артэрыя. Сонная артэрыя.

2. перан. Шлях зносін (асабліва водны). Транспартная артэрыя. □ Самая буйная рачная артэрыя Поўначы БССР — Заходняя Дзвіна. Прырода Беларусі.

[Грэч. atrēria.]

аснава́ць, асную, аснуеш, аснуе; аснуём, аснуяце; зак., што.

1. Зрабіць аснову тканіны.

2. Пачаць будаваць што‑н.; закласці. Аснаваць падмурак. // Паставіць, устанавіць. І зноў на тым самым селішчы хату аснавалі. Сачанка.

3. перан. Тое, што і заснаваць (у 1, 2 знач.).

асяло́к, ‑лка, м.

1. Дробназярністы тачыльны камень; брусок.

2. Спец. Камень для выпрабавання каштоўных металаў.

3. перан. Тое, што з’яўляецца сродкам выпрабавання, выяўлення якіх‑н. уласцівасцей, якасцей і пад. На асялку [адносін да] прыроды правяраецца дабрата чалавека, яго, калі хочаце, маральныя якасці. Шкраба.

бага́ж, ‑у, м.

1. Рэчы пасажыра, падрыхтаваныя для перавозкі. // Запакаваныя рэчы, якія бярэ пасажыр з сабою. Ручны багаж. // Пра спосаб адпраўкі рэчаў асобна ад пасажыра. Здаць рэчы ў багаж.

2. перан. Запас ведаў, эрудыцыя. Ідэйны багаж. Творчы багаж. Багаж ведаў.

[Фр. bagage.]

перагарну́ць, ‑гарну, ‑горнеш, ‑горне; зак., што.

1. Перавярнуць старонку ці ліст чаго‑н. Маёр моўчкі перагарнуў некалькі старонак справы і сказаў: — Заўтра я сам буду дапытваць. Асіпенка. // Гартаючы што‑н., прапусціць патрэбную старонку, ліст. // перан. Разм. Прачытаць што‑н. бегла, збольшага.

пераплю́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., каго-што.

Разм.

1. Плюнуць цераз што‑н.

2. Плюнуць далей за каго‑н. // перан. Перасягнуць, перагнаць каго‑н. у чым‑н. [Язэп:] — Цяпер .. [Сямён] стаў нават лепшым практыкам, чым тэарэтыкам. Пераплюнуў і нас з табою. Ляўданскі.

або́зня, ‑і, ж.

Халодная будыніна для захавання калёс, драбін, саней і іншых прылад. На зіму ўсе калёсы сцягнулі ў абозню. // перан. Разм. Вялікае няўтульнае памяшканне. — Можна было б перагарадзіць, каб лепшым часам, — угадваў Андрэеву думку Мацвей. — Навошта ўжо гэтака абозня. Лобан.

банкру́т, ‑а, М ‑круце, м.

1. Збяднелы неплацежаздольны даўжнік.

2. перан. Чалавек, які аказаўся няздольным апраўдаць чые‑н. надзеі і пацярпеў ідэйнае крушэнне. Палітычныя банкруты.

•••

Злосны банкрут — купец, банкір, які ўхіляецца ад выканання сваіх даўгавых абавязацельстваў, хоць і з’яўляецца плацежаздольным.

блізару́касць, ‑і, ж.

1. Недахоп зроку, пры якім вочы дрэнна бачаць аддаленыя прадметы. Зося ўзяла здымак, паднесла блізка да вачэй, хоць блізарукасці ў яе Кірыла раней не прыкмячаў. Шамякін.

2. перан. Няздольнасць ахапіць з’яву з усіх бакоў; недальнабачнасць. Палітычная блізарукасць.

брэш, ‑ы, ж.

1. Пралом, адтуліна, прабітая ў сцяне, у корпусе карабля і пад. артылерыйскім снарадам, мінай і пад. // Разрыў, парушэнне цэласнасці чаго‑н. Брэш у абароне праціўніка.

2. перан. Страта. Брэш у бюджэце.

•••

Прабіць брэш — панесці сур’ёзны ўдар, урон.

[Фр. brèche.]