◎ Пісу́н ’пісака’ (Бяльк.). Да пісаць (гл.). Аб суф. ‑ун са значэннем асоб паводле ўласцівага ім дзеяння гл., Сцяцко (Афікс. наз., 68).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лажня́ ’посуд на мёд’ (Гарэц.) — бел. рэгіяналізм, утвораны ад ла́зіць 3 (гл.) і суф. ‑ьня (са значэннем прадмета дзеяння, як і сяўня́).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пе́ката, пеката́ ’пякотка’ (барыс., чэрв., Сл. ПЗБ). Утвораныя пры дапамозе суф. ‑ат‑а са значэннем ’вынік дзеяння’ ад пе́кці/ пе́кчы < пячы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зале́жны, ‑ая, ‑ае.
1. Які падпарадкуецца чыёй‑н. уладзе, волі, знаходзіцца ў залежнасці. Залежныя краіны. □ [Алесь] не хацеў верыць гэтаму, бо надакучыла быць залежным, схіляцца перад кожным. Чарнышэвіч. // Абумоўлены чым‑н., звязаны чужой воляй. Залежнае становішча.
2. Які выражае залежнасць (у 3 знач.). Залежнае слова.
3. Здольны паказваць на тое, што аб’ект дзеяння ў сказе з’яўляецца дзейнікам, а суб’ект — прыладай дзеяння (пра дзеяслоўныя формы, канструкцыі і пад.). Залежны стан дзеяслова. Дзеепрыметнік залежнага стану. Залежная канструкцыя.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уз... (а таксама уза..., ус...), прыстаўка.
I. Ужываецца пры ўтварэнні дзеясловаў і абазначае: 1) накіраванасць руху ўверх, напрыклад: узляцець; 2) напружанасць, сілу дзеяння, хуткае наступленне якога‑н. стану, напрыклад: узвіхрыцца, узрасці; 3) закончанасць дзеяння, давядзенне да якога‑н. стану або граніцы, звычайна з адценнем паўнаты, інтэнсіўнасці, напрыклад: узбоўтаць, уз’есціся.
II. Ужываецца пры ўтварэнні назоўнікаў, прыслоўяў і абазначае: на краі чаго‑н. або побач з чым‑н., напрыклад: узлесак, узмежак, узгорак, узмор’е, узбоч, уздоўж.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пакрэ́ктванне і пакрэ́хтванне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. пакрэктваць — пакрактаць, пакрэхтваць — пакрахтаць, а таксама гукі гэтага дзеяння. Да птушынай песні далучалася ад недалёкай рачулкі бязладнае і нястрымнае пакрэктванне жаб. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
недзеяздо́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Кніжн. Няздольны да дзеяння, да дзейнасці. Недзеяздольная арганізацыя.
2. Спец. Які не мае права рабіць дзеянні юрыдычнага характару і не нясе адказнасці за свае ўчынкі. Недзеяздольны кліент.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыва́рка, ‑і, ДМ ‑рцы, ж.
Спец.
1. Дзеянне паводле дзеясл. прыварваць — прыварыць (у 2 знач.) і знач. дзеясл. прыварвацца — прыварыцца.
2. Тое, што атрымана ў выніку такога дзеяння. Прыварка адпала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ахапі́ць, ахаплю, ахопіш, ахопіць; зак., каго-што.
1. Тое, што і абхапіць.
2. Уключыць у сферу свайго дзеяння, уплыву каго‑, што‑н.
•••
Як вокам ахапіць (акінуць, агледзець, скінуць) — колькі можна ўбачыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ля́панне, ‑я, н.
Разм. Дзеянне паводле дзеясл. ляпаць (у 1, 2 знач.), а таксама гукі гэтага дзеяння. [Наталлю Пятроўну] раптам пачало раздражняць выццё ветру, ляпанне аканіц і манатонны нудны скрып за акном. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)