магу́тны

1. в разн. знач. мо́щный; (имеющий большую мощность — ещё) си́льный;

м. рухаві́к — мо́щный (си́льный) дви́гатель;

~ная абараня́льная пазі́цыя — мо́щная (си́льная) оборони́тельная пози́ция;

2. (очень значительный по своему воздействию, силе) могу́щественный;

м. ла́гер дэмакра́тыі — могу́щественный ла́герь демокра́тии;

м. сро́дак — могу́щественное сре́дство;

3. (обладающий большой силой) могу́чий, си́льный; богаты́рский;

магу́тнага скла́ду чалаве́к — богаты́рского телосложе́ния челове́к;

~ная ку́чка — могу́чая ку́чка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

звыча́йны

1. обы́чный; обыкнове́нный; обы́денный; (посредственный — ещё) зауря́дный;

прыйсці́ ране́й ~нага — прийти́ ра́ньше обы́чного;

~ная з’я́ва — обы́чное (обы́денное) явле́ние;

гэ́та быў з. чалаве́кэ́то был обыкнове́нный (зауря́дный) челове́к;

2. привы́чный, при́нятый;

з. спо́саб жыцця́ — привы́чный (при́нятый) спо́соб жи́зни;

3. грам. положи́тельный;

~ная ступе́нь параўна́ння — положи́тельная сте́пень сравне́ния;

4. мат. (о дроби) просто́й;

гэ́та спра́ва ~ная — это де́ло обы́чное

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

со́нны

1. в разн. знач. со́нный; (о погружённом в сон — ещё) спя́щий;

с. чалаве́к — со́нный (спя́щий) челове́к;

~ныя дрэ́вы — со́нные (спя́щие) дере́вья;

~ныя во́чы — со́нные глаза́;

с. настро́й — со́нное настрое́ние;

~ныя ка́плі — со́нные ка́пли;

2. в знач. сущ. спя́щий;

~ная артэ́рыяанат. со́нная арте́рия;

~ная хваро́бамед. со́нная боле́знь;

як ~ная му́ха — как со́нная му́ха;

~нае ца́рства — со́нное ца́рство

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ка́яць, ка́іць ’караць’ (Нас.). Магчыма, ’лаяць’, параўн.: «Сам покай его, а я скольки раз каив, да каиння мойго не слухаець» (Нас., 227), параўн., каіне ’пакаранне, кара’: «Бог пошласць нам каинне», «Ниякога каиння не слухаець гетый человек» (Нас., там жа), і каінне ’раскаянне’, гл. яшчэ каята і інш. Другая форма дзеяслова — каяцца ’прызнаваць сваю віну, памылку перад кім-н., усвядоміўшы сваю памылку, шкадаваць аб зробленым; спавядацца’ (БРС, ТСБМ), ’шкадаваць аб зробленым’ (Чач.), ’наракаць на самога сябе’ (КЭС, лаг.). З новых слоўнікаў: каяцца (ТС) і каяцца ’раскайвацца’ (лід., круп., Сл. паўн.-зах.). Статус слова не вельмі ясны; што датычыцца зваротных форм, неабходна мець на ўвазе, што ў некалькіх выпадках дзеяслоў сустрэўся ў прыказцы, адзначанай на вялікай тэрыторыі, па гэтай прычыне невядома, якой канкрэтна мове або храналагічнаму зрэзу належыць слова. Параўн. круп.: «Не будзе каяцца чалавек, рана ўстаўшы і молад ажаніўшыся» (Сл. паўн.-зах., 2, 450), «Не кайса, шо молоды жэніўса і рано ўстаў» (ТС, 2, 187), «Не кайся, рано вставши, молодо оженившись» (Грынчанка, 2, 229). Улічваючы рад вытворных і некаторыя самабытныя значэнні ў бел. мове, можна думаць, што тут не было (выключаючы некаторыя даныя ў асноўным у літаратурнай мове) запазычання са сферы царкоўнай лексікі. Слова вядома большасці славянскіх моў: укр. каятися ’каяцца, раскайвацца’, каяти (кого) ’лаяць, караць (каго)’ (апошняя форма прыводзіцца няясна з якой крыніцы Бернекерам), рус. каять, каяться вядома ў розных значэннях (у дыялектах), звяртаюць на сябе ўвагу такія, як ст.-рус., рус.-ц.-слав. каꙗти ’ганіць’, арханг. каять ’лаяць, сварыцца, праклінаць’, аланец. ’біць, караць’. Польск. kajać się ’каяцца, раскайвацца’, в.-луж. kać so ’раскайвацца’, чэш. káti ’шкадаваць, загладжваць віну’, káti se ’раскайвацца, каяцца’, славац. kajať sa ’раскайвацца, каяцца’, славен. kájati ’ганіць, асуджаць’ і інш., kájati se ’каяцца, раскайвацца’, серб.-харв. ка̏јаті, ка̏јати се ’раскайвацца’, ’шкадаваць’ (вельмі цікавае значэнне ’помсціць (аб кроўнай помсце)’, kȁjati se ’раскайвацца’, макед. кае се ’каяцца, раскайвацца’, балг. ка́я се ’каяцца, раскайвацца, шкадаваць’, ст.-слав. каꙗти сѧ ’каяцца’. Значэнне ’караць, ганіць’, верагодна, неабходна лічыць асноўным для прасл. kajati. Апошняе — другасны дзеяслоў (дуратыўны, на ‑ati, з падоўжаным вакалізмам кораня, магчыма, з і. -е. *k​ōi. Бліжэйшай і.-е. адпаведнай формай з’яўляецца ст.-іран. (авест.) kāy‑ ’каяцца’. Гл. Трубачоў, Эт. сл., 9, 115–116; Фасмер, 2, 216 (дзе прыводзяцца як адпаведнасці таксама ст.-інд. cáyatē ’ён помсціць, карае’ і далейшыя вытворныя). Гл. яшчэ Бернекер, 1, 499; вельмі падрабязна Слаўскі, 2, 22–23.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

увасабле́нне ср.

1. олицетворе́ние;

2. воплоще́ние; олицетворе́ние;

1, 2 см. увасабля́ць 1, 2;

3. (воплощение явления природы или идеи в образе живого существа) олицетворе́ние;

4. (выражение чего-л. в вещественном образе) воплоще́ние; олицетворе́ние;

гэ́та паэ́ма — у. ідэ́й пісьме́ннікаэ́та поэ́ма — воплоще́ние иде́й писа́теля;

5. (самое совершенное выражение какого-л. качества) воплоще́ние; олицетворе́ние;

гэ́ты чалаве́к — у. чэ́снасціэ́тот челове́к — воплоще́ние (олицетворе́ние) че́стности

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

злой

1. (проникнутый злом) злы; (недобрый) ліхі́;

злой челове́к злы (ліхі́) чалаве́к;

злая шу́тка злы жарт;

2. (злобный) зло́сны; (сердитый) сярдзі́ты;

злой хара́ктер зло́сны хара́ктар;

он зол на вас ён зло́сны (сярдзі́ты) на вас;

3. (свирепый, жестокий) лю́ты;

злы́е комары́ лю́тыя камары́;

злой моро́з лю́ты маро́з;

зла́я соба́ка пага́ны саба́ка, злы саба́ка;

злой ге́ний злы ге́ній;

зла́я годи́на ліха́я часі́на;

зла́я до́ля ліха́я (ця́жкая, го́ркая) до́ля.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

я́зва ж.

1. мед. я́зва, -вы ж.;

сиби́рская я́зва сібі́рская я́зва;

я́зва желу́дка я́зва стра́ўніка;

2. (рана) бо́лька, -кі ж.;

те́ло, покры́тое я́звами це́ла, пакры́тае бо́лькамі;

3. (моровое поветрие) уст. по́шасць, -ці ж., памо́рак, -рку м.;

морова́я я́зва марава́я по́шасць, памо́рак;

4. перен. (зло, вред) баля́чка, -кі ж., бо́лька, -кі ж.;

5. перен. (язвительный человек) разг. я́зва, -вы м. и ж.; з’е́длівец, -ліўца м., з’е́длівы чалаве́к;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

надзвыча́йны

1. необыкнове́нный; ре́дкий, ре́дкостный;

ён н. чалаве́к — он необыкнове́нный челове́к;

~ныя падзе́і — необыкнове́нные собы́тия;

~ная з’я́ва — ре́дкое (ре́дкостное) явле́ние;

жанчы́на ~най прыгажо́сці — же́нщина необыкнове́нной (ре́дкой) красоты́;

канцэ́рт быў н. — конце́рт был необыкнове́нный;

~ная сі́ла — необыкнове́нная си́ла;

2. чрезвыча́йный, исключи́тельный, кра́йний;

~ныя ме́ры — чрезвыча́йные (исключи́тельные, кра́йние) ме́ры;

3. (производящий сильное впечатление) порази́тельный;

н. вы́падак — порази́тельный слу́чай;

4. чрезвыча́йный;

н. з’езд — чрезвыча́йный съезд;

~ная камі́сія — чрезвыча́йная коми́ссия

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

наступа́ць несов.

1. (ступать на кого-, что-л.) наступа́ть;

2. прям., перен. (приближаться с целью нападения) наступа́ть;

паступі́ў зага́д н. — поступи́л прика́з наступа́ть;

звер гро́зна ~па́ў на чалаве́ка — зверь гро́зно наступа́л на челове́ка;

чалаве́к ~па́е на пусты́нючелове́к наступа́ет на пусты́ню;

3. перен. наступа́ть, надвига́ться;

лес то ~па́ў, то расступа́ўся — лес то надвига́лся (наступа́л), то расступа́лся;

н. на пя́ты — (каму) наступа́ть на пя́тки (кому)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бо́жы и Бо́жы бо́жий и (к Бог) Бо́жий;

бо́жая каро́ўказоол. бо́жья коро́вка;

Бо́жая Ма́цірел. Богома́терь;

б. даруст. бо́жий дар; ниспосла́ние госпо́дне;

ко́жны б. дзень — ка́ждый бо́жий день;

све́ту бо́жага не ба́чыць — све́та бо́жьего не ви́деть;

б. чалаве́к — бо́жий челове́к;

я́сна, як б. дзенья́сно, как бо́жий день;

бо́жая ла́ска (во́ля) — а) во́ля бо́жья, благоволе́ние; б) ми́лость госпо́дня (бо́жья);

і́скра бо́жаяи́скра бо́жья

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)