амні́стыя, ‑і, ж.
Поўнае альбо частковае вызваленне ад пакарання засуджаных судом асоб, якое праводзіцца актам вярхоўнай улады. Бабейку судзілі за махлярства, ён прасядзеў гады са тры, вызваліўся па амністыі і вярнуўся дахаты. Хадкевіч.
[Ад грэч. amnēstia — дараванне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
змарне́лы, ‑ая, ‑ае.
Змучаны, схуднелы. Праз тры дні партызанскія пасты затрымалі на лясной сцежцы абшарпанага, змарнелага хлапчука гадоў трынаццаці. Марціновіч. // Зачахлы, звялы (пра расліны). У агародзе.. зелянее на пяску змарнелая бульба. С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
з’ядна́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
1. Зліцца, злучыцца з кім‑, чым‑н., утварыўшы адно цэлае; аб’яднацца. З калгасам імя Дзяржынскага з’ядналіся яшчэ тры калгасы. «Маладосць».
2. перан. Згуртавацца, дасягнуўшы адзінства думак, поглядаў, дзеянняў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
суво́й, ‑я, м.
Цэлы кусок палатна, скручаны ў трубку. У куфэрку ляжалі тры пары бялізны, два ручнікі і кавалак зрэбніны на анучы, што адрэзала сястра Хімка ад яшчэ не пачатага сувоя палатна. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трайні́к, ‑а, м.
Спец.
1. Прадмет, які мае тры аднародныя часткі або які складаецца з трох частак. Патрубак-трайнік. Водаправодны трайнік.
2. Мера або прадмет, якія складаюцца з трох аднолькавых адзінак. Дошка-трайнік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трая́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Разм. Грашовы знак вартасцю ў тры рублі. Маючы ў кішэні скамечаную траячку, дарожны майстар завярнуў у рэстаранчык, каб трохі сагрэцца і падняць настрой. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трохко́лерны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае ў сваёй афарбоўцы тры колеры або які складаецца з трох частак розных колераў. Трохколерны сцяг.
2. Спец. Які ўзнаўляе шматколерны адбітак пры дапамозе трох колераў. Трохколерная фатаграфія.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чвэрць ж., в разн. знач. че́тверть; (плотн., стол. — ещё) четверти́на;
ч. стаго́ддзя — че́тверть ве́ка;
ч. гадзі́ны — че́тверть ча́са;
паста́віць адзна́кі за пе́ршую ч. — поста́вить отме́тки за пе́рвую че́тверть;
ч. а́ркуша — че́тверть листа́;
такт у тры ~ці — муз. такт в три че́тверти;
выбіра́ць ~ці — плотн., стол. выбира́ть че́тверти (четверти́ны);
◊ тры чвэ́рці да сме́рці — дыша́ть на ла́дан
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Трыкро́ць ‘тры разы’, ‘тройчы’ (Нас., Байк. і Некр., Др.-Падб.), ст.-бел. трикроть, трикротъ, трыкроть ‘тс’ (1514 г., ГСБМ). З польск. trzykroć ‘тс’, гл. тры і кроць. Сюды ж трыкро́тны ‘трохразовы’ (Нас., Байк. і Некр.) з польск. trzykrotny ‘тс’, ст.-бел. трикротный, трыкротный ‘тс’ (1558 г., ГСБМ), якія проціпастаўляюцца ст.-бел. трикратъ, трикраты, трикрать ‘тройчы’, запазычаным праз ц.-слав. са ст.-слав. три краты, што да кратъ ‘раз’; зыходнае ўсходнеславянскае слова мела б форму *коротъ, параўн. літ. kar̃tas ‘раз’, лат. kā̀rta ‘рад’ і пад., гл. Фасмер, 2, 368. Адносна генетычных і тыпалагічных сувязей другой часткі слова гл. Папоў, Из истории, 36; ЭССЯ, 11, 100; Борысь, 260.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тры́ста ‘лік і лічба 300’, ‘колькасць, якая абазначаецца лічбай 300’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Вруб.), тры́ста, тры́сто ‘тс’ (ТС), ст.-бел. триста, трыста ‘тс’, сюды ж трисотный ‘трохсоты’ (ГСБМ). Укр. три́ста, рус. три́ста, польск. trzysta (ж. і н. род), trzystu (м. род), н.-луж. tśista, в.-луж. tři sta, чэш. tři sta, славац. tristo, славен. tri sto, харв. trȉsta, серб. три̏ста, балг. три́ста, макед. приста, ст.-слав. три съта. Прасл. *tri sъta, утворанае ад *tri (‘тры’ ў форме ніякага роду) і *sъta (< sъto) — у форме Н. скл. мн. ліку: *sъto скланялася як *selo (Борысь, 652; ЕСУМ, 5, 641; Новое в рус. этим., 230–231). Да тры і сто (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)