◎ Празно́г ’хвароба жывёлы (калі… каровы кроўю мочацца)’ (брагін., Мат. Гом.). Няясна. Магчыма, сапсаванае непроз < нефроз ’хвароба нырак’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
часам, часамі, падчас, парой, момантамі, нячаста, рэдка, зрэдку, выпадкам, сяды-тады, калі-нікалі; зрэдчас, зрэдзь (абл.) □ час ад часу, мала калі, іншы раз, іншым разам, другі раз, іншы дзень, гады ў рады
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
рэ́зка, ‑і, ДМ ‑зцы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. рэзаць (у 1 знач.).
2. Дробна парэзаная салома; сечка. Калі бульба добрая ўродзіць, то тады аддадзім салому людзям, а калі не, то прыйдзецца не аддаваць. Пойдзе на рэзку каровам. Гаўрылкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абавязко́ва, прысл.
Безумоўна, немінуча, няўхільна. Людзі кажуць: калі поле крадзе, то абавязкова бачыць лес. Непачаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крыгало́м, ‑у, м.
Перыяд, калі пачынае ламацца лёд на рэках. Грукоча крыгалом, нібыта кананада. Вялюгін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
задне́ць, ‑ее; безас. зак.
Пра надыход світання. Калі ж заднела, Заўважыў Калістрат суседа Янука. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Карэ́мза ’плаксівае дзіця’ (Нар. словатв.). Ці звязана з рымза ’тс’? Калі вакалізм можна вытлумачыць, то марфалогія застаецца незразумелай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Касаго́рына ’калі дарога ці шнур зямлі мае косы схіл’ (КЭС, лаг.). Да папярэдняга з выкарыстаннем апелятыўнага суфікса ‑ina.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Перапёк ’харчовыя кірмашовыя прадукты’ (Касп.), ’час, калі стары хлеб з’елі, а новы яшчэ не спечаны’ (Касп.). Гл. перапечка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дык.
1. злуч. з выніковым знач. Ужыв. для сувязі сказаў з прычынна-выніковымі адносінамі.
Калі так, дык я згодзен.
2. злуч. Ужыв. ў пачатку галоўнага сказа пры даданым умоўным.
Работу зрабіў, дык можна і адпачываць.
3. часц. узмацн. Узмацняе выказванне.
Я дык і глядзець у той бок не хачу.
Абяцаць дык абяцалі, а не выконваем.
4. часц. узмацн. Ужыв. пры ўказанні на проціпастаўленне або пярэчанне (разм.).
Дык я ж не спрачаюся!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)