накруці́цца, ‑кручуся, ‑круцішся, ‑круціцца; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Навіцца, наматацца на што‑н. Канат накруціўся на барабан.

2. перан. Разм. Многа, доўга пахадзіць, паклапатаць, стаміцца ад клопатаў. Накруцілася гаспадыня за раніцу каля печы.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

напладзі́ць, ‑пладжу, ‑плодзіш, ‑плодзіць; зак.

Разм.

1. каго. Радзіць у вялікай колькасці. Напладзіць дзяцей. // Стварыць умовы для з’яўлення на свет каго‑н. у вялікай колькасці. Напладзіць прусакоў.

2. перан.; каго-чаго. Развесці ў вялікай колькасці. Напладзіць аддзелаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

напрала́зіць, ‑лажу, ‑лазіш, ‑лазіць; зак.

1. Пралезці ў вялікай колькасці куды‑н. праз праход, адтуліну і пад. Напралазіла многа дзяцей у сад.

2. перан. Пралезці, трапіць куды‑н. у вялікай колькасці, скарыстаўшы хітрасць, спрыт. Напралазіць у арганізацыю.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

насе́джаны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад наседзець.

2. перан.; у знач. прым. Абжыты. Ляцяць, як і летась, у вырай З наседжаных гнёзд жураўлі. Астрэйка. Вайна зрушыла з абжытых, наседжаных месц дзесяткі, сотні тысяч людзей. Новікаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прасе́яцца, ‑сеецца; зак.

1. Ачысціцца ад прымесей, прайшоўшы праз сіта. рэшата і пад. / у перан. ужыв. Але нічога! З часам усё прасеецца і стане на сваё месца. Гаўрылкін.

2. Прасыпацца праз шчыліну, адтуліну (пра што‑н. сыпучае).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прыхарашы́ць, ‑рашу, ‑рошыш, ‑рошыць; зак., каго-што.

Разм.

1. Зрабіць больш прыгожым, надаць прыгажэйшы выгляд. Прыхарашыць горад к святу.

2. перан. Падаць, паказаць у больш прыгожым, цікавым выглядзе, чым у сапраўднасці. Прыхарашыць героя. Прыхарашыць праўду. Прыхарашыць падзеі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

аракчэ́еўшчына, ‑ы, ж.

1. У пачатку 19 ст. ў Расіі — рэжым неабмежаванага паліцэйскага дэспатызму, сістэма лютай ваеншчыны ў кіраванні.

2. перан. Становішча, пры якім невялікая група людзей дэспатычна і самавольна распараджаецца ў якой‑н. галіне грамадскага жыцця.

[Ад імя Аракчэева, дзяржаўнага дзеяча-дэспата часоў Паўла I і Аляксандра I.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

артэзія́нскі, ‑ая, ‑ае.

Які знаходзіцца ў глыбокіх ваданосных слаях пад натуральным ціскам; глыбінны. Артэзіянскія воды. // перан. Вельмі глыбокі, глыбінны. Высокая культура творчасці.. заключаецца ў.. выдатным уменні пранікаць у артэзіянскія глыбіні чалавечых сэрцаў. Адамовіч.

•••

Артэзіянскі калодзеж гл. калодзеж.

[Ад назвы фр. правінцыі Артуа (лац. Artesium).]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

басано́гі, ‑ая, ‑ае.

Тое, што і босы. За рыбакамі, як гракі за аратым, спяшаюцца басаногія хлапчукі. В. Вольскі. / у перан. ужыв. На момант заплюшчваю вочы і бачу сваё басаногае дзяцінства: бачу яго не вачамі, а думкамі. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

валы́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.

1. Духавы народны музычны інструмент, зроблены з трубак, устаўленых у скураны мяшок; дуда.

2. перан. Зацяжная справа; важданіна. Дэталь невялічкая, а валынкі многа. «Звязда».

•••

Цягнуць валынку гл. цягнуць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)