папрыма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; зак.
1. што. Прыняць, узяць з рук у рукі, у сваё распараджэнне ўсё ці частку таго, што здаюць, перадаюць, уручаюць.
П. кнігі ад чытачоў.
П. тэлеграмы.
2. каго (што). Залічыць у склад чаго-н. усіх, многіх.
П. выпускнікоў школ на работу.
3. каго (што). Дапусціць да сябе для агляду, для размовы па якіх-н. справах усіх, многіх.
П. хворых.
П. наведвальнікаў.
4. што. Зняць, забраць адкуль-н. усё, многае.
П. посуд са стала.
5. што і без дап. Прымаць некаторы час.
П. лякарства месяц.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разлі́к, -у, м.
1. гл. разлічыць, разлічыцца.
2. Плата за работу, паслугі і пад.
3. Намер, меркаванне.
Хітры р.
4. Карыслівыя намеры, меркаванні.
Матэрыяльныя разлікі.
5. Расплата, пакаранне.
Р. будзе суровы.
6. Беражлівасць у расходаванні сродкаў.
Жыць з разлікам.
7. Група байцоў, якая абслугоўвае гармату, мінамёт, кулямёт і пад.
Мінамётны р.
◊
Брацца (прымацца) у разлік — улічвацца, брацца пад увагу.
Браць (узяць) у разлік — улічваць (улічыць), прымаць (прыняць) пад увагу.
Звесці разлікі з кім —
1) узаемна разлічыцца грашамі;
2) адпомсціць каму-н. за абразу, знявагу.
|| прым. разліко́вы, -ая, -ае (да 2 знач.).
Р. месяц.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
про́ба, ‑ы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. прабаваць, пробаваць (у 1 знач.).
2. Невялікая частка чаго‑н., узятая для праверкі, вызначэння якасці. Узяць пробу. □ Захапіўшы з сабой кірку, компас, ручны бур для даследавання выхадаў нафты, скрынку для проб розных парод і, вядома, карту Гаўрынава, падарожнікі выйшлі з двара. Гамолка. Пасля кожнай варкі ў лабараторыю ідзе проба. Прадукцыю правяраюць на ўтрыманне цукру, тлушчу, сухіх рэчываў. «Беларусь».
3. Колькасць вагавых частак высакароднага металу, якая змяшчаецца ў пэўнай колькасці вагавых долей сплаву, а таксама кляймо, якое абазначае гэту колькасць, на вырабах з высакароднага металу. Вызначыць пробу плаціны. Золата 958 пробы.
4. Выпрабаванне. Проба агнём.
•••
Высокай (вышэйшай) пробы — вельмі высокай якасці, кваліфікацыі і г. д.
На пробу (узяць, даць) — для праверкі, ацэнкі і г. д.
Нізкай пробы — вельмі нізкай якасці, уласцівасці і г. д.
Проба пяра — пра першы літаратурны твор. Да гэтага часу [вучобы ў Койданаўскім вучылішчы] адносіцца і мая першая проба пяра. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ле́йцы (ед. ляйчы́на ж.) во́жжи;
◊ узя́ць л. ў ру́кі — взять во́жжи в ру́ки;
папусці́ць л. — отпусти́ть во́жжи;
вы́пусціць л. з рук — вы́пустить во́жжи из рук;
трыма́ць л. ў рука́х — держа́ть во́жжи в рука́х
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адкупі́ць, ‑куплю, ‑купіш, ‑купіць; зак., каго-што.
1. Атрымаць права на што‑н., заплаціўшы грошы; купіць. [Дзед:] — А пасля адкупілі ў пана лес купцы, высеклі, а бацькі нашыя зямлю адкупілі і поле зрабілі. Галавач. Вось паслы і кажуць: — Хоча цар адкупіць тваёй жалейкі чар. Танк. // Узяць на водкуп, заарандаваць. Адкупіць рыбалоўныя промыслы на год.
2. Разм. Купіўшы што‑н., аддаць у замест чаго‑н. сапсаванага, згубленага і пад. Адкупіць бібліятэцы згубленую кніжку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ка́рак, ‑рка, м.
Разм. Задняя частка шыі ў жывёлы і чалавека. Аграмадны, мускулісты, з высокім гарбатым каркам,.. [зубр] стаяў нібы абліты з бронзы. Краўчанка.
•••
Браць (узяць) за карак гл. браць.
Гнаць у карак гл. гнаць.
Гнуць карак гл. гнуць.
Даць па карку гл. даць.
Мець галаву (на карку) гл. мець.
Сесці на карак каму гл. сесці.
Стаяць над каркам гл. стаяць.
Сядзець на карку у каго гл. сядзець.
кара́к,
гл. каракі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
накірава́цца, ‑руюся, ‑руешся, ‑руецца; зак.
1. Пайсці, паехаць куды‑н., да каго‑, чаго‑н., рушыць у якім‑н. кірунку. Накіравацца на сход. Накіравацца да знаёмага. □ Шпаркімі крокамі, а дзе і подбегам накіраваўся дзед на сваю сядзібу. Колас. З кабіны самазвала вылез начальнік зборачнага цэха і вайсковым крокам накіраваўся да трыбуны. Карпаў.
2. Узяць, набыць які‑н. кірунак руху, развіцця. Апошнія прамяні .. [сонца] слізганулі па воднай прасторы, а затым накіраваліся ўгору. Маўр.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пазво́зіць, ‑звожу, ‑звозіш, ‑звозіць; зак., каго-што.
1. Звезці ў адно месца ўсё, многае. Пазвозіць сена ў гумны.
2. Забраўшы, адвезці куды‑н. усё, многае або ўсіх, многіх. Дробныя каменні.. [Гушка] пазвозіў усе [з поля], а вялікія пакінуў на зіму рваць іх порахам. Чорны.
3. Везучы, перамясціць зверху ўніз усё, многае або ўсіх, многіх. Пазвозіць дзяцей на санках.
4. Едучы, узяць з сабою ўсё, многае або ўсіх, многіх. Пазвозіць чужыя кнігі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уплы́ў, уплыву, м.
1. Уздзеянне на каго‑, што‑н. Рабіць уплыў на што‑н. Пад чужым уплывам. Уплыў камсамольцаў на беспартыйную моладзь. □ Маці мела вялікі ўплыў на дачку, выхаваную ў сляпой пакоры царкве і матчынай волі. Лынькоў. Пад уплывам прыроды самы пануры і маўклівы чалавек змяняецца — мякчэе, робіцца весялейшым і нават гаваркім. Ляўданскі.
2. Сіла аўтарытэту, улады. [Грыша:] — Вось дзе трэба наша прапаганда.. Трэба ўвесь раён пад свой уплыў узяць! Няхай.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
устано́вка в разн. знач. устано́ўка, -кі ж.;
устано́вка телефо́на устано́ўка тэлефо́на;
коте́льная устано́вка каце́льная ўстано́ўка;
взять устано́вку на повыше́ние ка́чества узя́ць устано́ўку на павышэ́нне я́касці;
по устано́вкам це́нтра па ўстано́ўках цэ́нтра;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)