э́ра, ‑ы, ж.
1. Рэальная або легендарная падзея, ад якой вядзецца летазлічэнне, а таксама адпаведная сістэма летазлічэння. Новая, або наша, эра ўмоўна пачынаецца з даты нараджэння міфічнага Ісуса Хрыста. □ [Андрэй Міхайлавіч:] — Ужо ў V веку да нашай эры пісаў пра Калхіду Гіпакрат. Самуйлёнак.
2. Вялікі гістарычны перыяд, які карэнным чынам адрозніваецца ад папярэдняга. І на трыбуну — насцеж дзверы! — Пад грамавы гвардзейскі кліч Жаданым сонцам новай эры Упэўнена ўзышоў Ільіч. Смагаровіч. Гэта [паэзія Маякоўскага] вялікая скарбніца ідэй, вобразаў і пачуццяў, сацыяльная і мастацкая прырода якіх звязана з новай эрай гісторыі чалавецтва — эрай сацыялістычнай рэвалюцыі і будаўніцтва камунізма. «Беларусь».
3. Буйная адзінка храналагічнага падзелу геалагічнай гісторыі Зямлі. Эры падзяляюцца на перыяды, а перыяды — на эпохі.
•••
Архейская (азойская) эра — самая старажытная эра ў геалагічнай гісторыі Зямлі.
Кайназойская эра — навейшая эра ў геалагічнай гісторыі Зямлі.
Мезазойская эра — сярэдняя эра між палеазойскай і кайназойскай у геалагічнай гісторыі Зямлі.
Палеазойская эра — эра ў геалагічнай гісторыі Зямлі, якая папярэднічае мезазойскай.
Эазойская эра — другая найстаражытная эра ў геалагічнай гісторыі Зямлі.
[Лац. aera.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адва́л, ‑а, м.
1. Частка плуга, акучніка, якая адразае скібу зямлі і пераварочвае яе; тое, што і паліца (у 2 знач.). Плуг падразае мяжу і адвалам павольна кладзе яе на бок. Галавач.
2. Перавернутая скіба зямлі.
3. Спец. Насып з пустых парод на горных распрацоўках.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ю́зам, прысл.
Спец.
1. Слізгаючыся, сунучыся па зямлі, рэйках і пад. (пра колы, гусеніцы і пад.). Гэты стромы спуск уніз, дзе пры з’ездве ідуць юзам, а пры пад’ёме буксуюць машыны, мае сваю назву — Равок. Сіпакоў.
2. Цягнучы, сунучы па зямлі або насцілу. Перасунуць кантэйнер юзам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Супрага ’аб’яднанне цяглавай жывёлы гаспадароў для сумеснай работы’ (беласт., У новай айчыне, Беласток, 2001, 32), су́праж, су́пражка ’прыпрэжка’ (Нас.), су́пражка ’тс’ (Байк. і Некр.), сюды ж супра́жнік ’напарнік па працы, супольнай апрацоўцы зямлі’ (Сцяшк., Скарбы), супрага́нё ’аб’яднанне гаспадароў для сумеснай апрацоўкі зямлі’, супрага́цца ’аб’ядноўвацца для сумеснай апрацоўкі зямлі’ (слонім., ЖНС), супра́жыць ’апрацоўваць суполкай зямлю’ (Скарбы), супра́гай ’парай коней’ (беласт., Сл. ПЗБ). Укр., рус. супряга ’сумесная апрацоўка зямлі некалькімі гаспадарамі’, укр. яшчэ ’прыпрэжка’, таксама су́пряж ’тс’, супря́жник ’той, хто сумесна з кім-небудзь працуе на запрэжаных жывёлах’, серб.-харв. дыял. suprežnik ’тс’. Борысь (Prefiks., 113) разглядае гэтыя лексемы як аддзеяслоўныя дэрываты ад *sǫ‑pręgti (гл. прэгці) — магчыма, ужо ў асобных славянскіх мовах, улічваючы розную суфіксацыю і значэнні.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́бурыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., што.
Спец. Зрабіць у зямлі, горнай народзе бурам (адтуліну, свідравіну і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́рынуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Абл. Нечакана з’явіцца. Як з-пад зямлі, ..[капітан Гулявіцкі] вырынуў з глыбокай траншэі. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гідрало́гія, ‑і, ж.
Навука, якая вывучае гідрасферу Зямлі (воды акіянаў, мораў, рэк, азёр, а таксама падземныя воды).
[Ад грэч. hýdōr — вада і lógos — вучэнне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гідрасфе́ра, ‑ы, ж.
Водная несуцэльная абалонка Зямлі, якая складаецца з акіянаў, мораў, рэк, азёр і грунтовых вод.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
двухпо́льны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да двухполля, звязаны з ім. Двухпольная сістэма апрацоўкі зямлі. Двухпольны севазварот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ляні́вец, ‑ніўца, м.
Паўднёваамерыканская млекакормячая жывёліна, якая жыве на дрэвах і слаба прыстасаваная да хадзьбы па зямлі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)