Траі́цца ’раздзяляцца на тры часткі’, ’утройвацца, павялічвацца ў тры разы’ (ТСБМ), укр. трої́ти(ся), рус. трои́ть(ся), польск. troić się, н.-луж. tšojś, в.-луж. trojić, славен. trojíti ’дзяліць на тры часткі’, ’павялічвацца ў 3 разы’, серб. тро̀јити (се). Прасл. *trojiti (sę) утворана ад асновы *troj‑ зборнага лічэбніка *trojі (м., ж. р.), *trojе (н. р.) ’трое’, які развіваўся (пад уплывам *dъvojь) з і.-е. *trei̯ó‑ ’трое’ < *tréi̯es ’тры’ (Покарны, 1092; Сной₂, 786). Сюды ж траі́ць ’дзяліць на тры часткі’, ’злучаць у адно з трох’ (ТСБМ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перашарава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак., што.
1. Вышараваць нанава, яшчэ раз. Перашараваць падлогу.
2. Вышараваць, пашараваць усё, многае.
3. Шаруючы чым‑н., перацерці, перарэзаць на часткі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ёрбалка ’бервяно, на якое кладзецца столь’ (Касп.). Магчыма, кантамінаваная форма. Крыніца першай часткі слова (ёр‑) невядомая.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адсо́хнуць, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -со́хне; -со́х, -хла; зак.
1. Пра часткі раслін: засохшы, адпасці.
Галінка адсохла.
2. Пра частку цела: страціць здольнасць рухацца, дзейнічаць з прычыны хваробы (разм.).
Рука адсохла.
◊
Каб табе язык адсох — праклён таму, хто нядобра сказаў.
|| незак. адсыха́ць, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
фа́ктар, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.
1. -у. Істотныя абставіны, прычына, рухаючая сіла якога-н. працэсу, што вызначае яго характар або асобныя рысы.
Ф. часу.
Трэба ўлічваць прыродныя фактары.
2. -а. Пасрэднік, камісіянер (уст.).
3. -а. Кіраўнік тэхнічнай часткі друкарні, распарадчык яе работамі (уст.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
мо́ршчыць, -чу, -чыш, -чыць; незак., што.
1. Збіраць у маршчыны (скуру, часткі твару).
М. лоб.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Утвараць складкі на гладкай паверхні.
Вецер моршчыць ваду.
|| зак. намо́ршчыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны (да 1 знач.) і змо́ршчыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шэ́рхнуць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -не; шэрх, -хла; незак.
1. Станавіцца цвёрдым, падсыхаць (пра глебу і пад.).
Шэрхне зямля пасля дажджу.
2. Нямець, дзервянець (пра цела і яго часткі).
Шэрхне скура.
|| зак. сшэ́рхнуць, -не; сшэрх, -хла і зашэ́рхнуць, -не; -шэ́рх, -хла (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
разукамплектава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; зак.
1. што. Зняўшы або прыняўшы часткі абсталявання, прывесці (прадпрыемства, механізм) у стан немагчымасці працаваць, дзейнічаць.
2. каго-што. Парушыць цэласнасць чаго-н. укамплектаванага, скамплектаванага.
Р. звяно.
Р. бібліятэку.
|| незак. разукамплекто́ўваць, -аю, -аеш, -ае; наз. разукамплекто́ўванне, -я, н. іразукамплектава́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
За́вуч ’загадчык навучальнай часткі школы’. З рус. за́вуч ’тс’ — абрэвіятура сав. часу ад заведующий учебной частью (работой).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Праро́дзікі ’продкі’ (Сцяшк. Сл.). З польск. praroclzicie ’прабацькі’ з адаптацыяй суфіксальнай часткі, магчыма, па тыпу бацькі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)