пра́ца ж.
1. труд м., рабо́та;
фізі́чная і разумо́вая п. — физи́ческий и у́мственный труд; физи́ческая и у́мственная рабо́та;
тво́рчая п. — тво́рческий труд; тво́рческая рабо́та;
вольнанаёмная п. — вольнонаёмный труд;
2. (целесообразная и общественно полезная деятельность) труд м.;
грама́дска неабхо́дная п. — обще́ственно необходи́мый труд;
падзе́л ~цы — разделе́ние труда́;
лю́дзі ~цы — лю́ди труда́;
гімн ~цы — гимн труду́;
умо́вы ~цы — усло́вия труда́;
3. (служба) рабо́та;
ме́сца ~цы — ме́сто рабо́ты;
зво́льніць з ~цы — уво́лить с рабо́ты;
4. (научное произведение) рабо́та, труд м.;
у яго́ шмат друкава́ных ~ц — у него́ мно́го печа́тных рабо́т (трудо́в);
надрукава́ць ~цу — напеча́тать рабо́ту (труд);
5. только мн. (научный журнал, сборник) труды́;
~цы інстыту́та — труды́ институ́та;
○ інспе́кцыя ~цы — инспе́кция труда́;
бі́ржа ~цы — би́ржа труда́;
◊ сізі́фава п. — сизи́фов труд
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ажыві́цца, ажыўлю́ся, ажы́вішся, ажы́віцца; зак.
1. Ажыць, набрацца сілы і энергіі, стаць больш выразным і яркім.
Чалавек ажывіўся, павесялеў.
Гутарка ажывілася.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Напоўніцца жыццём, рухам, дзейнасцю.
Пайшла тэхніка на палі, мясцовасць ажывілася.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць больш актыўным, дзейным.
Сход ажывіўся.
Работа ажывілася.
|| незак. ажыўля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
|| наз. ажыўле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
напе́радзе, прысл. і прыназ.
1. прысл. На нейкай адлегласці перад кім-, чым-н.
Ісці н.
Н. быў лес.
2. прысл. У будучым.
У цябе яшчэ ўсё н.
Н. была цікавая работа.
3. прыназ. з Р. Выражае прасторавыя адносіны: ужыв. пры назве асобы ці прадмета, на некаторай адлегласці перад якімі хто-, што-н. знаходзіцца.
Ісці н. ўсіх.
Сесці н. каго-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Сярэ́бшчына ’абрад адорвання маладых’: на сярэбшчыну гукаюць, як едуць па нявесту (Мат. Гом.), ст.-бел. сере́бщина, сере́бщизна ’грашовы падатак серабром’ (Ст.-бел. лексікон, Сташайтэне, Абстр. лекс.). Параўн. укр. сере́бщина ’падаткі на вайсковыя патрэбы, падатак на зямлю’. Да серабро́ (гл.), сумніўна атаясамленне з укр. сербщи́на ’работа на пана, паншчына’, гл. ЕСУМ, 5, 216.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
по́рхаўка, ‑і, ДМ ‑хаўцы; Р мн. ‑хавак; ж.
Шарападобны грыб, мякаць якога пры высыханні ператвараецца ў цёмны пыл. Спынілася работа на полі, выліліся рэчкі з берагоў, паплылі пракосы, копы. Забялеліся ўзлескі ад порхавак. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шу́хаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. У працэсе працы, руху, дзеяння і пад. утвараць глухі характэрны гук. Пайшла работа — ціхая, увішная, без адзінага слова. Шухаюць рыдлёўкі, скрыгочуць каменнем, ды пагрымлівае бульба, падаючы ў кашы. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
за́баўка ж.
1. заба́ва, развлече́ние ср., поте́ха;
для яго́ гэ́та была́ не рабо́та, а то́лькі з. — для него́ э́то была́ не рабо́та, а то́лько развлече́ние;
2. игра́; игру́шка;
~кі для малы́х — и́гры (игру́шки) для малыше́й;
◊ быць ~кай (у чыіх) рука́х — быть игру́шкой (в чьих) рука́х
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
предше́ствовать несов. папярэ́днічаць; (быть перед чем) быць (перад чым); (происходить перед чем) адбыва́цца (перад чым); (случаться перед чем) здара́цца (перад чым);
э́тому вы́воду предше́ствовала серьёзная рабо́та гэ́тай высно́ве папярэ́днічала сур’ёзная рабо́та;
э́тому предше́ствовал ряд собы́тий пе́рад гэ́тым адбы́ўся (быў) рад (шэ́раг) падзе́й;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
растяну́ться
1. в разн. знач. расцягну́цца, мног. парасця́гвацца;
ко́жа растяну́лась ску́ра расцягну́лася;
сухожи́лия растяну́лись сухажы́лле расцягну́лася;
рези́на растяну́лась гу́ма расцягну́лася;
рабо́та растяну́лась на неде́лю рабо́та расцягну́лася на ты́дзень;
2. (лечь во всю длину, упасть всем телом) вы́цягнуцца;
растяну́ться на дива́не вы́цягнуцца на кана́пе.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
це́нность в разн. знач. кашто́ўнасць, -ці ж.;
вещь высо́кой це́нности рэч высо́кай кашто́ўнасці;
хране́ние це́нностей захава́нне кашто́ўнасцей;
его́ рабо́та име́ет большу́ю це́нность для нау́ки яго́ рабо́та ма́е вялі́кую кашто́ўнасць для наву́кі;
материа́льные и духо́вные це́нности матэрыя́льныя і духо́ўныя кашто́ўнасці;
культу́рные це́нности культу́рныя кашто́ўнасці;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)