памарне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Змарнець — пра ўсё, многае або ўсіх, многіх.

2. Марнець некаторы час. [Старая:] — І хвароба нейкая.. падступілася: прастудзіў галаву, памарнеў з год — і няма чалавека. М. Стральцоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пара́ліч, ‑у, м.

1. Хвароба, пры якой асобныя органы або частка цела трацяць здольнасць да адвольных рухаў. Параліч ног. // перан. Пра стан анямення, поўнай нерухомасці (ад якіх‑н. пачуццяў).

2. перан. Страта здольнасці дзейнічаць; бяздзейнасць. Параліч чыгункі.

[Ад грэч. parálysis — расслабленне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ціпу́н, ‑а, м.

Хвароба птушак — храсткаваты нараст на канцы языка.

•••

Ціпун на язык каму — нядобрае нежаданне таму, хто сказаў што‑н. непрыемнае, непажаданае. [Мігуцкі:] Пакуль вы надумаецеся, дык немец сцапае вас, як курапатку. [Ганна Якаўлеўна:] Ціпун вам на язык! Крапіва.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нутраны́

1. в разн. знач. нутряно́й;

~но́е са́ла — нутряно́е са́ло;

~на́я хваро́ба — нутряна́я боле́знь;

2. разг. вну́тренний;

н. замо́к — вну́тренний замо́к

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сур’ёзны в разн. знач. серьёзный;

с. чалаве́к — серьёзный челове́к;

~нае даручэ́нне — серьёзное поруче́ние;

с. вы́гляд — серьёзный вид;

~ная хваро́ба — серьёзная боле́знь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

◎ Кілча́к ’хвароба языка ў жывёлы’ (КЭС, лаг.). Да кілах. Аб суфіксацыі на ‑чах гл. Сцяцко, Афікс. наз., 176.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

серьёзный в разн. знач. сур’ёзны;

серьёзное внима́ние сур’ёзная ўва́га;

серьёзный вид сур’ёзны вы́гляд;

серьёзный вопро́с сур’ёзнае пыта́нне;

серьёзная боле́знь сур’ёзная хваро́ба.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

укі́нуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -нься; зак.

1. у што. Імкліва кінуцца куды-н., скочыць у што-н.

У. на хаду ў калёсы.

2. у што. Уваліцца куды-н., падаючы ўніз (разм.).

У. ў канаву.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Нечакана ўзнікнуць, паявіцца.

Укінулася хвароба.

|| незак. укі́двацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

каўту́н, ‑а, м.

1. толькі адз. Хвароба скуры на галаве, пры якой валасы зблытваюцца і зліпаюцца. Галава .. [пані Даміцэлі] з прычыны каўтуна абкручана палатнянай наміткаю. Колас. // Хвароба скуры ў коней (звычайна пад грывай).

2. Зблытаны, збіты пук валасоў, поўсці і пад. [Міхаська] успомніў, як калісьці дзед расказваў пра ласак, маленькіх вёрткіх звяркоў, якія вельмі любяць бегаць па конях, заплятаючы ў каўтуны ім грывы. Рылько.

3. толькі мн. (каўтуны́, ‑оў). Разм. пагард. Валасы. — Давялося пайсці на грэх: тузануў я .. [гаспадыню] за кудлы, ды так з тымі каўтунамі, што асталіся ў руцэ, і падаўся ў вішняк. Кулакоўскі.

[Ад казах. калтук — пучок валасоў.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Начумі́цца ’наесціся занадта’ (Ян.). Няясна; магчыма, да чуми ’хвароба’, тады *наесціся да чумы, як прастамоўнае да халеры ’вельмі многа, шмат’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)