Па́хі ’выемка ў дошках’ (Ян.). У выніку семантычнага пераносу ’упадзіна пад рукой’ > ’выемка’ > ’пазы’, а таксама пры ад’ідэацыі лексемы пазы — ад па́ха (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паўпа́сітак ’сіта’ (карэліц., Сцяшк. Сл.). Да пасітак (гл.). Паў- далучылася ў выніку дзеяння народнай этымалогіі пры незразумелай ўжо форме пасітак. Аналагічна паўкашак (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плаўба́ ’плаванне’ (Стан.). Новаўтварэнне паводле чэш. plavba ’тс’. Ад яго пры дапамозе бел. суф. ‑(б)іт утворана таксама плаўбіт ’матрос’ (тамсама). як барацьбіт.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Праско́к ’кадык’ (рас., Шатал.), проско́к ’грыжа’ (ганц., Сл. ПЗБ). Зваротны нульсуфіксальны дэрыват ад праскочыць, праскокваць < скакаць (гл.), г. зн. рухацца (пры глытанні, націсканні).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пры́пазна (пры́пызна, прі́пызна) ’позна, пазнавата’ (Бяльк.). Рус. смал. при́поздно ’надта позна’. Да позні, позна з прыстаўкай пры‑ (гл.), што перадае непаўнату прыметы дзеяння.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рубцы́ ’адзенне старое, рванае’ (мсцісл., Юрч. Сін.). Магчыма, кантамінацыя рубы ’добрае адзенне’ (гл.) і рубцы, рубец ’шво пры сшыванні двух кавалкаў тканіны’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скрадзі́, скрядзі́ ‘кавалак мяса жывёліны, якое сапсавалі пры забоі’ (воран., LKK, 16, 189). З літ. skerdžiaĩ ‘тс’ < sker̃sti ‘рэзаць, заколваць’ (Лаўчутэ, Балтизмы, 72).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
наба́т, ‑у і ‑а, М ‑баце, м.
1. ‑у. Сігнал трывогі з выпадку якога‑н. бедства, які падаецца пры дапамозе звана. Трывожна гудзеў набат, народ рушыў да ратушы, штурмаваў яе, ломячыся ў дзверы. Шынклер.
2. ‑а. Вялікі барабан у войсках старажытнай Русі.
•••
Біць у набат гл. біць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пала́, ‑ы; мн. полы, ‑аў; ж.
1. Тое, што і крысо. Полы кажушка канчаліся пашматованымі, абтрэпанымі лахманамі, якія .. пры ветры рабілі вельмі смешныя рухі. Колас.
2. Кавалак тканіны ў натуральную шырыню (як саткана); полка. На ёй [вясне] — хусцінка ў мігценні зор, На ёй — сукенка ў дванаццаць пол. Танк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
насо́с 1, ‑у, м.
Спец. Балючая пухліна на небе ў жывёл.
насо́с 2, ‑а, м.
1. Тое, што і помпа 1.
2. Прылада, пры дапамозе якой напампоўваюць паветра ў шыны веласіпеда, аўтамабіля і пад. Чалавек трымаў на вентылі шланг насоса, а я зноў пачаў напампоўваць. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)