Verbum

вы́ціснуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты; зак., што.

1. Ціскам дастаць або, ціскаючы, выпусціць вадкасць з чаго-н.

В. сок з лімона.

В. слёзы (перан.: вымушана заплакаць; разм.). Слова не выціснеш з каго-н. (перан.: не прымусіш слова сказаць; разм.).

2. Ціскам выламаць.

В. шыбу.

3. перан. 3 цяжкасцю атрымаць што-н.

В. з гаспадаркі ўсё.

4. Тое, што і выцесніць.

5. Зрабіць пры дапамозе ціснення.

В. надпіс залатымі літарамі.

|| незак. выціска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

луна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.

1. Плаўна лятаць, рухацца ў паветры.

Буслы лунаюць у вышыні.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Павольна развявацца.

Лунаюць сцягі над плошчай.

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Плысці, распаўсюджвацца (пра песні, музыку і пад.).

Песні лунаюць — настрой узнімаюць.

4. перан. Знаходзіцца ў стане ўзвышаных або далёкіх ад рэчаіснасці мар.

◊

Лунаць у воблаках (у надхмар’і) (неадабр.) — знаходзіцца ў летуценным стане, не заўважаючы навакольнага.

сёння, прысл.

1. У гэты дзень.

С. паеду ў Полацк.

2. перан. Цяпер.

С. студэнт, а заўтра настаўнік.

3. у знач. наз., нескл., н. Цяперашні дзень.

На с. ўзяла білеты ў кіно.

На с. (перан.: у дадзены момант). Наша с. (перан.: цяперашняе жыццё).

◊

Не сёння, дык заўтра; не сягоння — заўтра (разм.) — вельмі хутка, у бліжэйшы час.

|| прым. сённяшні і сяго́нняшні, -яя, -яе.

На с. дзень (на сёння).

◊

Жыць сённяшнім днём — не думаючы пра будучае.

праніза́ць, -іжу́, -іжаш, -іжа; -іза́ны; зак.

1. каго-што. Тое, што і праткнуць.

П. штыком.

Страх пранізаў каго-н. (перан.). П. поглядам (перан.: хутка і пільна глянуць на каго-н.).

2. каго-што. Пранікнуць унутр каго-, чаго-н., праз што-н. (перан.).

Холад пранізаў усё цела.

Прамені сонца пранізалі галіны дрэў.

3. што. Правесці які-н. час, ніжучы што-н.

Цэлы вечар пранізала каралі.

|| незак. прані́зваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 2 знач.).

пяча́ць, -і, мн. -і, -ей, ж.

1. Прылада з наразнымі знакамі для адціскання іх на чым-н. (на паперы, воску, сургучы), а таксама сам адбітак гэтых знакаў, які служыць звычайна для сведчання чаго-н.

Сургучная п.

Прылажыць п. да паперы.

За сямю пячацямі (перан.: пра што-н. зусім недаступнае). П. маўчання (перан.: пра забарону гаварыць, пра маўклівасць; кніжн.).

2. перан., чаго. Знак, след, адбітак чаго-н. (высок.).

П. спакою.

П. гора на твары.

перакры́ць, -ы́ю, -ы́еш, -ы́е; -ы́ты; зак.

1. што. Накрыць нанава.

П. дах.

2. перан., каго-што. Перавысіць якія-н. паказчыкі, вынікі і пад., апярэдзіць.

П. норму.

3. перан., што. Закрыць для руху, цячэння, прыкрыць.

П. шлях. П. ваду.

|| незак. перакрыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. перакрыццё, -я́, н.

вы́чарпаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., што.

1. Чэрпаючы, выдаліць, выбраць усё, да канца.

В. ваду з вядра.

2. перан. Зрасходаваць поўнасцю, давесці да канца.

В. усе запасы.

В. праграму.

3. перан. Уладзіўшы, вырашыўшы, пакласці канец чаму-н. (кніжн.).

Інцыдэнт вычарпаны.

|| незак. вычэ́рпваць, -аю, -аеш, -ае.