куст¹, -а́, М -сце́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Травяністая расліна з галінамі, якія пачынаюць расці амаль ад зямлі.
К. малін.
К. агрэсту.
2. Травяністая расліна, сцёблы якой растуць пучком.
К. суніц.
◊
У кусты (хавацца, уцякаць) — ухіляцца ад адказнасці, ад непасрэднай справы.
|| памянш. ку́сцік, -а, мн. -і, -аў, м. і кусто́к, -тка́, мн. -ткі́, -тко́ў, м.
|| прым. куставы́, -а́я, -о́е і кусто́вы, -ая, -ае.
Куставыя расліны.
Кустовая ягада.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Лахі́на, лахіны ’ягада буякоў’, лахіннік ’зараснік буякоў’ (слон., свісл., Сл. гтаўн.-зах., Шатал., Бес.). Укр. лохина, каш. lökina ’тс’. Пранікненне з польскай моўнай тэрыторыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
інжы́р, ‑а і ‑у, м.
1. ‑а. Паўднёвае пладовае дрэва сямейства тутавых; фігавае дрэва, смакоўніца.
2. ‑у. Салодкі мясісты плод гэтага дрэва; фіга, смоква, вінная ягада. / у знач. зб. У гэты час старая служанка прынесла віно і драўляную талерку з сушаным інжырам і рознымі яшчэ прысмакамі. Самуйлёнак.
[Перс.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Клубні́ца ’травяністая расліна сямейства ружакветных, Fragaria collina, ягада гэтай расліны’ (ТСБМ, Янк. III, Дэмб. 1, Мат. Гом., Сл. паўн.-зах., Бяльк.). Да клубень (*klub‑ьn‑ica). Форма клубніка — запазычанне з рус. клубника.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рамбі́на ’ягада з рабіны’ (Ян.). Частковая дээтымалагізацыя ў выніку пераносу з назвы дрэва на плод гэтага дрэва, дадаткова аформленага эпентэтычным ‑м‑ у корані слова (штучнае “акультурванне” слова шляхам назалізацыі?), параўн. польск. jarzębina ’рабіна’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Баранюхі ’брусніцы’ (Бесар.). Параўн. польск. baraniucha ’талакнянка, мядзведжая ягада, Arctostaphylos L.’ Ад бара́н 1 (гл.), але матывіроўка назвы няясная. Для брусніц падобнае слова, здаецца, не сустракаецца ў іншых мовах. Таму можна меркаваць, што назва выпадковая і перанесеная з нейкай іншай расліны.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Палуні́ца ’ягада’ (Мат. Гом.). З кантэкста відаць, што маюцца на ўвазе палявыя трускалкі. Полуні́ця ’суніца’ (Крачк.). Рус. полени́ка ’марошка’, наўг. ’кастяница’, паўдн. полуни́ца ’трускалкі’, кур. поле(о)ви́чник, наўг. полевни́ца ’тс’, укр. полени́чник ’трускалкі (сама расліна)’. Ад поле (Даль, 3, 258).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Недагоніч, недого́ніч ’недаразвітае зерне ў коласе; запозненыя ў развіцці каноплі; парасткі збожжавых культур, якія затрымаліся ў сваім развіцці на стадыі кушчэння’, недого́ніца ’недаразвітае зерне ў коласе; дробная недаспелая ягада’ (ТС). Ад не дагнаць, г. зн. ’тое, што не змагло дагнаць у росце іншых’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
во́ўчы, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да ваўка, належыць ваўку. Воўчыя зубы. Воўчае логава. // Уласцівы ваўку. Воўчая хітрасць. Воўчая хада. // Зроблены са скуры ваўка. Воўчае футра.
2. перан. Звярыны, чалавеканенавісніцкі. Воўчыя законы. Воўчая мараль.
•••
Воўчае мяса гл. мяса.
Воўчы апетыт гл. апетыт.
Воўчы білет (пашпарт) гл. білет.
Воўчыя грыбы гл. грыб.
Воўчыя ягады гл. ягада.
Воўчая яма гл. яма.
Хадзіць у воўчай шкуры гл. хадзіць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
счырване́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
Стаць чырвоным (у 1 знач.). Абышоўшы разоў з дзесяць каля кедраў, нехта з гасцей заўважыў паламаны кедр, на якім ігліца не тое каб зруд[з]ела, але счырванела нават. Дубоўка. Як даспела, счырванела Ягада-рабіна, — Увокал глянулі нясмела Мы з табой, дзяўчына. Купала. // Зрабіцца чырвоным ад прыліву крыві да скуры; пачырванець. Дала руку яна [Ева] нясмела І счырванела: грымнуў смех. Гаўрусёў. Пабялелі Вусы, світка вазака, Толькі шчокі счырванелі Ад марозу ў мужыка. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)