пазабяга́ць, ‑ае; ‑аем, ‑аеце, ‑аюць; зак.
Забегчы куды‑н. — пра ўсіх, многіх. Пазабягалі авечкі ў чужы двор. Пазабягалі дзеці за будынкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
невіду́чы, ‑ая, ‑ае.
Разм. Тое, што і невідушчы. Шабуня стомлена, з намаганнем расплюшчыў вочы, але позірк яго быў чужы і невідучы. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
примеша́ться прымяша́цца;
к ще́бету птиц примеша́лся далёкий посторо́нний шум да шчэ́бету пту́шак прымяша́ўся далёкі чужы́ шум.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нашармака́, прысл.
Груб. Не плацячы грошай, за чужы кошт. Машыніст другога паравоза .. надумаў пракаціцца нашармака. Шынклер. — Заўсёды знойдуцца аматары пакарыстацца відовішчам нашармака. «ЛіМ».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Госць ’госць’ (БРС, Шат.). Рус. гость, укр. гість, польск. gość, чэш. host, серб.-харв. го̑ст, ст.-слав. гость. Прасл. *gostь. Роднасныя формы: гоц. gasts ’чужы, чужаземец’, ням. Gast ’госць’, лац. hostis ’чужы, госць’, ’чужаземец, вораг’. Гл. Бернекер, 337; Траўтман, 80; Фасмер, 1, 447; Слаўскі, 1, 328; Трубачоў, Эт. сл., 7, 67–68.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сво́йскі ‘не дзікі, выгадаваны ці прыручаны чалавекам (пра жывёл, птушак, расліны), ‘прыязны, знаёмы, таварыскі’ (ТСБМ, Нас., Ласт., Др.-Падб., Байк. і Некр., Ян., Варл., Сл. ПЗБ, ТС), сюды ж сво́йсклівы ‘рахманы’ (Сл. ПЗБ). Укр. сві́йський ‘хатні, прыручаны’, рус. сво́йский ‘свой, дружалюбны, фамільярны’, польск. swojski ‘свой, не чужы, звычайны’, ‘хатні, прыручаны’, славац. svojsky ‘свой, родны, не чужы’, серб.-харв. svȏjski ‘свой’, балг. сво́йски ‘дружалюбны, фамільярны’. Прасл. *svojъskъ ад *svojь ‘свой’ з прыметнікавым суф. ‑ъsk‑; першаснае значэнне ‘свой, не чужы’. У беларускай, украінскай і польскай мовах семантычная інавацыя ‘хатні, прыручаны’ (аб жывёлах).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
фаталі́зм, ‑у, м.
Кніжн. Вера ў непазбежны лёс. Марксісцкай ідэалогіі чужы не толькі гістарычны фаталізм, але і пасіўны аб’ектывізм у падыходзе да з’яў рэчаіснасці. Перкін.
[Ад лац. fatalis — наканаваны; фатальны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
захрыбе́тнік, ‑а, м.
Разм. пагард. Той, хто жыве на чужы кошт; дармаед. У .. вобразе [Хурса] раскрыты тыповыя рысы капіталістычнага драпежніка, захрыбетніка, які багацеў на крыві людзей. Казека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наво́дны, ‑ая, ‑ае.
Разм. Які прыведзены, прывезены аднекуль. Наводныя жывёлы. // Чужы, не свой; прышлы. Дзяўчат бліжэйшых вёсак за два гады я ўжо ведаў. Гэта [дзяўчына] была наводная. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
то́-та, часціца.
Разм.
1. Ужываецца ў простай мове для пацвярджэння чаго‑н., якога‑н. заключэння. [Нічыпар:] — Ды і перад кім я хвалюся? Атаманавіч што — чужы? [Маці:] — Ды не чужы, не чужы. — То-та. А я і перад чужым не змоўчу. Паўлаў. [Васіль:] — І Міканор — «справядлівы» такі, перарабіць не мог! Маладзец сярод авец, а з Карчом не справіўся!.. Нічога, [я]шчэ можа справяцца, унь як за кулакоў узяліся! То-та дрыжыць стары хітрун! Толькі цяпер — не выкруціцца! Мележ.
2. Ужываецца з далучэннем часціны «ж» для выказвання перасцярогі. пагрозы. То-та ж, глядзі! □ — Што ты, дзеду, ды я ж снайпер, Маху не даю. — То-та ж, браце. Помні, знай жа Дабрату маю! Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)