дацяга́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Разм.
1. Скончыць цягаць што‑н. куды‑н.; перацягаць усё. Дацягаць сена ў хлеў.
2. Канчаткова знасіць, падраць (абутак, адзенне). Дацягаць паліто.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шмарга́ць
‘цягаць, тузаць каго-небудзь, што-небудзь кароткімі, рэзкімі рухамі (шмаргаць хлопца); праводзіць па чым-небудзь, церці што-небудзь і чым-небудзь па чым-небудзь (шмаргаць рукой па носе); носам уцягваць паветра (шмаргаць носам)’
дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
шмарга́ю |
шмарга́ем |
| 2-я ас. |
шмарга́еш |
шмарга́еце |
| 3-я ас. |
шмарга́е |
шмарга́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
шмарга́ў |
шмарга́лі |
| ж. |
шмарга́ла |
| н. |
шмарга́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
шмарга́й |
шмарга́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
шмарга́ючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
пацяга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1. што. Перамясціць, перанесці куды-н. усё, многае.
П. жэрдзе.
2. каго-што і без дап. Цягаць некаторы час.
П. па судах.
3. каго-што. Пакрасці, прысвоіць сабе ўсё, многае.
Яны снапы ў мяне з азярода пацягалі.
4. каго-што за што. Патузаць, паторгаць за што-н.
П. за косы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Прыталаска́ць ’цягаць за валасы’ (Нас.). Да таласка́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тылыска́ць ‘тузаць, цягаць’, тыласну́ць ‘тузануць, пацягнуць рыўком’ (Бяльк.). Гл. таласкаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сця́гаўя, сця́жкі ’кудзеля з ільну, што быў зблытаны’ (Варл.). Ад сцяга́ць ’сцягваць’, гл. цягаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Таласка́ць ’тузаць, цягаць’ (Юрч., Бяльк.), ’тармасіць’ (Растарг.), ’цягаць за валасы’ (Нас.), ’штурхаць і цягаць адначасова’ (Нас.), талы́скаць ’штурхаць з боку ў бок’ (Ян.), таласну́ць ’тузануць, пацягнуць рыўком’ (Бяльк., Юрч. Вытв.). Паводле Шустара–Шэўца (1509–1510), роднаснае чэш. мар. tláskať, славац. tloskať ’шчоўкаць’, балг. тласкам ’піхаць, штурхаць’, макед. тласка ’тс’ і звязана аблатыўнымі адносінамі з в.-луж. tłuskać ’ціснуць, прышчамляць, лавіць’, н.-луж. tłuskaś ’біць, трэсці’, што дазваляе рэканструяваць прасл. дыял. *tolskati, *tъlskati, хутчэй за ўсё, гукапераймальнага паходжання. Гл. таксама Махэк₂, 645.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Няцёса ’няветлівы, недалікатны чалавек’ (Грыг.). З не і цягаць (гл.), параўн. рус. неотёсанный ’грубы, некультурны'
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кашта́н кашта́н, -на и (о древесине и собир.) -ну м.;
◊
таска́ть кашта́ны из огня́ цяга́ць кашта́ны з агню́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Муту́зіць ’цягаць, валтузіць, непакоіць, ганяць’ (ушац., Нар. лекс.). Генетычна ўзыходзіць да мату́з (гл.). Аналагічна рус. канителиться (< тянуть канитель).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)