шлы́ндаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Бадзяцца, швэндацца ўзад і ўперад, з месца на месца без мэты, без пэўнага занятку. Хочацца бесперастанку хадзіць, шлындаць, цягацца без аніякае мэты, напрамку — так, куды вочы глядзяць. Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пе́нтах ’дзіця, якое злуецца, кіпіць’ (ТС). Відаць, генетычна звязана з пе́ня 1 (гл.) і з польск. pienia ’суцяга, зваднік’, pieniacz, pieniaka ’той, хто любіць судзіцца, цягацца па судах’. Экспрэсіўны суф. ‑max.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сапернічаць, спаборнічаць, змагацца, цягацца
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
На́валач ’зброд’ (БРС), ’дрэнны, шкодны чужы чалавек’ (Сцяшк.), ’чужыя людзі, перасяленцы’ (стаўбц., З нар. сл.). Укр. на́волоч ’зброд’. Хутчэй за ўсё шляхам адваротнай дэрывацыі ад навалачы́цца ’напрыходзіць, назбірацца’, што ў сваю чаргу ад валачы́цца ’цягацца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
валацу́га, ‑і, ДМ ‑у, Т ‑ам, м.; ДМ ‑цузе, Т ‑ай (‑аю), ж.
Разм. Бяздомны чалавек, які не мае пэўнага прыстанішча і заняткаў; бадзяга. Бежанства зблытала.. [Сёмкавы] разлікі, выбіла з-пад ног падпору і вось — перад.. [Рыгорам] бяздомны валацуга. Гартны. // Лаянк. Пра таго, хто любіць валачыцца, цягацца без справы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Прычы́гацца (прічыгыцца) ’вельмі стаміцца (пра непрывучанага да працы)’ (мсцісл., З нар. сл.). Да цы́гаць ’цягацца, бадзяцца’ (гл.) з вядомай варыянтнасцю (ц/ч) пачатку кораня ў гэтай катэгорыі экспрэсіўных слоў. У семантычных адносінах параўн. рус. дыял. уходиться ’стаміцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пана́дзіцца, ‑джуся, ‑дзішся, ‑дзіцца; зак.
Прывучыцца, набыць звычку да чаго‑н. непажаданага. Панадзіліся зайцы ў малады сад. □ [Жанчына:] — Гэта ж рады не даць. Панадзіліся [карова] у шкоду, дык хоць ты махалам махай. Гроднеў. // Стаць частым і дакучлівым наведвальнікам каго‑, чаго‑н. — Не толькі сам прыйшоў на вяселле, дык яшчэ і сабаку прывалок, — перашэптваліся госці. — Панадзіўся на кожную бяседу цягацца. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бадзяцца, туляцца, валачыцца, цягацца; басцяцца (абл.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
пацяга́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм.
1. Цягацца некаторы час. Таксама Уладзя да работы Больш, чым да кніжак, меў ахвоты: Любіў ён з цэпам завіхацца, Або па лесе пацягацца. Колас.
2. Памерацца сіламі; паспаборнічаць. — А давайце, Паўліна Сямёнаўна, пацягаемся, хто каго перагоніць, — прапанаваў сакратар. Дуброўскі. Адны [са шпакоў] падладжваліся пад жаваранкаў, другія — пад драздоў, а некаторыя спрабавалі нават пацягацца ў песенным майстэрстве з салаўямі. Курто.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Суты́ра ’сварка’ (Мат. Гом.), суты́р, суты́рнік ’аматар судзіцца’, сутыра́цца ’цягацца па судах’, суты́ршчына ’цяганіна па судах, судовая спрэчка, прычэпка’ (свір., Ласт.). Параўн. рус. суты́рь ’сварка, непакой’, суты́рить ’спрачацца’. Узыходзіць да прасл. *sǫtorъ ’сутыкненне, трэнне’ (гл. сутарыца) з чаргаваннем галосных у аснове; да семантыкі параўн. рус. суто́рить ’плявузгаць’, гл. Фасмер, 3, 811, 812.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)