газо́ўка, ‑і, ДМ ‑зоўцы; Р мн. ‑зовак; ж.
Разм. Самаробная газавая лямпа без шкла. У самай крайняй зямлянцы цьмяна гарэла пад столлю газоўка з артылерыйскай гільзы. Дудо. Ужо было цёмна. Пануры астрог цьмяна асвятляўся газоўкамі, ад гэтага вокны здаваліся сляпымі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пе́рсцень, ‑я, м.
Пярсцёнак з каштоўным каменем. Чорны персцень на пальцы цьмяна пабліскваў пры свеце газоўкі. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адчу́ты, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад адчуць. Я доўга выношваў цьмяна адчутую патрэбу штосьці ўзнікшае зразумець і сказаць. Гарбук.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ры́зніца, ‑ы, ж.
Памяшканне пры царкве, у якім захоўваюцца рызы і царкоўныя рэчы. У рызніцы манастыр скай царквы цьмяна гарэла лямпачка. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бабу́лін, ‑а.
Разм. Які мае адносіны да бабулі, належыць бабулі. На акне каля бабулінага ложка, дзе ляжыць Ніна, цьмяна гарыць укручаная лямпа. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
двухкапе́ечны, ‑ая, ‑ае.
1. Вартасцю ў дзве капейкі. Двухкапеечная манета.
2. Коштам у дзве капейкі. Невялікая двухкапеечная царкоўная свечачка цьмяна асвятляла прыхожую. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разьблёны, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і разны (у 2 знач.). У вянцах сцен там-сям цьмяна блішчалі маленечкія сляпыя акенцы з разьблёнымі ліштвамі. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мрок ’змрок, цемра’ (ТСБМ, Нас., Др.-Падб., Яруш., Гарэц., Бяльк.), мрочна ’цьмяна’ (Др.-Падб.), ст.-бел. мрокъ запазычана са ст.-польск. mrok ’змрок, змярканне’, ’цемра’ (Булыка, Лекс. запазыч., 203). Параўн. таксама бел. морак (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сму́тно
1. нареч. (неотчётливо) невыра́зна, няя́сна; цьмя́на;
2. нареч., безл., в знач. сказ. (неспокойно, тревожно) неспако́йна, трыво́жна;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тума́нно нареч.
1. тума́нна;
2. безл., в знач. сказ. тума́нна;
бы́ло сы́ро и тума́нно было́ сы́ра і тума́нна;
3. безл., в знач. сказ., перен. цьмя́на, тума́нна;
тума́нно в голове́, на душе́ цьмя́на (тума́нна) у галаве́, на душы́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)