шмарга́ць

‘цягаць, тузаць каго-небудзь, што-небудзь кароткімі, рэзкімі рухамі (шмаргаць хлопца); праводзіць па чым-небудзь, церці што-небудзь і чым-небудзь па чым-небудзь (шмаргаць рукой па носе); носам уцягваць паветра (шмаргаць носам)’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. шмарга́ю шмарга́ем
2-я ас. шмарга́еш шмарга́еце
3-я ас. шмарга́е шмарга́юць
Прошлы час
м. шмарга́ў шмарга́лі
ж. шмарга́ла
н. шмарга́ла
Загадны лад
2-я ас. шмарга́й шмарга́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час шмарга́ючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

мяць несов.

1. в разн. знач. мять;

2. обл. (лён, пеньку и т.п.) см. це́рці 2

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

недаўме́нны, ‑ая, ‑ае.

Які выяўляе недаўменне, поўны недаўмення. Варывончык глядзеў на жонку з недаўменным здзіўленнем. Кулакоўскі. Меншы [хлапчук], год чатырох, пазіраючы недаўменнымі вачанятамі ка маці, пачынаў церці кулачкамі вочы. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шарава́цца ​1, ‑руецца; незак.

Зал. да шараваць ​1.

шарава́цца ​2, ‑руюся, ‑руешся, ‑руецца; незак.

1. Разм. Церці сябе чым‑н. Шаравацца вяхоткай.

2. Церці, закранаць сваёй паверхняй аб паверхню іншага прадмета, рухаючыся ўзад і ўперад. Чуваць было, як уздыхаў конь, зрэдку шараваўся аб сцяну ці аб жолаб. Чорны. [Гілёрык] чуў як бы нейкі шум, але сам не мог разабраць, ці то пчолы гудуць, ці вулей шаруецца аб салому. Колас.

3. Зал. да шараваць ​2.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сце́лішча, ‑а, н.

Месца, дзе рассцілаюць лён, каноплі або палатно для адбельвання. Падняўшы трасту са сцелішча, пачалі яе церці, трапаць, узважваць ільновалакно. Бялевіч. Да вайны ў .. [гумне] складвалі знятыя са сцелішча каноплі. Навуменка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

мы́ліць, -лю, -ліш, -ліць; незак.

1. каго-што. Церці мылам з вадою.

М. рукі.

2. што. Распускаць мыла ў вадзе.

М. ваду.

◊

Мыліць (намыліць) шыю каму (разм.) —

1) біць каго-н., сурова распраўляцца;

2) моцна прабіраць каго-н., строга выгаворваць.

|| зак. намы́ліць, -лю, -ліш, -ліць.

|| звар. мы́ліцца, -люся, -лішся, -ліцца (да 1 знач.); зак. намы́ліцца, -люся, -лішся, -ліцца (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

цёрты

1. тёртый;

2. мя́тый;

1, 2 см. це́рці;

3. перен., разг. (бывалый, опытный) тёртый;

◊ ц. кала́ч — тёртый кала́ч

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

паціра́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што.

Час ад часу, злёгку церці. Паціраць рукі. □ Сузану засталося адно: маўчаць. Ён сядзеў ссутулены і паціраў лоб. Лынькоў. Чалавек дыхаў на поўныя грудзі, час ад часу паціраў азяблыя плечы. Шыцік.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

перетира́ть несов.

1. (трением) пераціра́ць;

2. (растирать) це́рці, расціра́ць;

3. (вытирать — обо всём, многом) пераціра́ць, выціра́ць; см. перетере́ть;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шарава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; незак.

1. каго-што. Чысцячы, вадзіць чым-н. узад і ўперад па паверхні.

Ш. падлогу.

2. што аб што, па чым і чым. Церці (у 1 знач.) паверхняй аднаго прадмета аб паверхню другога.

Кола шаруе аб дошку.

Дно лодкі шаравала аб зямлю.

|| зак. вы́шараваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; -раваны (да 1 знач.) і пашарава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны.

|| наз. шарава́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)