тамта́м, ‑а, м.
Ударны музычны інструмент, разнавіднасць гонга. У цяжкаватых .. рытмах гэтага верша нібы адчуваецца няўхільнае нарастанне глухога гулу, трывожнага і пагрозлівага, як гукі славутых тамтамаў. Бугаёў.
[Фр. tam-tam з інд.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тале́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
1. Від сталовага посуду круглай формы з шырокім дном і прыўзнятымі краямі.
Набор талерак.
Глыбокая т.
2. мн. Ударны музычны інструмент, які складаецца з двух металічных дыскаў.
|| памянш. тале́рачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Тамта́м ’ударны музычны інструмент, разнавіднасць гонга’ (ТСБМ). З франц. tam‑tam ’тамтам’ (праз рускае або польскае пасрэдніцтва) < хіндзі ṭamṭam ’барабан’, якое з’яўляецца гукапераймальным утварэннем (ЕСУМ, 5, 513; Голуб-Ліер, 477; Фасмер, 4, 18).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бараба́н, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Ударны мембранны музычны інструмент у выглядзе шырокага цыліндра, верх і ніз якога абцягнуты скурай.
Біць у б.
2. У розных машынах і механізмах: рухомая частка, якая мае форму цыліндра (спец.).
Падаваць снапы ў б.
3. Цыліндрычная частка будынка, якая падтрымлівае купал (спец.).
|| прым. бараба́нны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кастанье́ты, ‑ньет; адз. кастаньета, ‑ы, ДМ ‑ньеце, ж.
Ударны музычны інструмент іспанцаў з дзвюх злучаных між сабой пластмасавых або драўляных пласцінак, якімі рытмічна пастукваюць, надзеўшы на пальцы. Я раптам пачуў перастук кастаньет І звон задуменны гітары. Панчанка.
[Ісп. castañetas.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уда́рныйI (связанный с массовым движением ударников) уда́рны;
уда́рная брига́да уда́рная брыга́да;
уда́рный труд уда́рная пра́ца;
в уда́рном поря́дке ва ўда́рным пара́дку.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Тулумба́с ‘старажытны ударны інструмент’ (ТСБМ), таламба́с ‘літаўра’ (Ласт.). У якасці зыходнага лічыцца тур. tulumbaz ‘бубнач, барабаншчык’ (Фасмер, 4, 118; ЕСУМ, 5, 673); хутчэй за ўсё, праз укр. тулумба́с, таламба́с ‘тс’, польск. tułumbas, tołombas, tołumbas ‘турэцкі вайсковы барабан’, параўн. таксама серб.- харв. таламба́с ‘літаўра, барабан’, якое лічыцца балканскім турцызмам (Скок, 3, 437).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Літа́ўры ’ударны музычны інструмент’ (ТСБМ). З рус. литавры ’тс’, якое з с.-грэч. πολυταυρέα ’літаўры’ ў выніку гаплалогіі: ст.-рус. бить политавры > бить по литаврам > бить в литавры (Фасмер, 2, 501; Крукоўскі, Уплыў, 84). Брукнер (Die Slav. Fremdw. in Litauischen, Weimer, 1887, 23) рус. лексему выводзіць з літ. litaũras ’тс’, супраць чаго Мікала (Beitrage zur Kunde der indoger. Spr., Göttingen, 1895, 118).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бу́бен, ‑бна; Р мн. ‑аў; м.
1. Ударны музычны інструмент у выглядзе абцягнутага скурай шырокага абруча з металічнымі бразготкамі. Заціх гармонік, замоўклі бубны. Лынькоў. [Дачка:] — Чуеш, коні па шляху бягуць, Чуеш, як музыкі ў бубны б’юць? Танк.
2. Тое, што і барабан.
•••
Голы як бубен гл. голы.
Даць бубна каму гл. даць.
Як у бубен біць гл. біць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
звон, зво́на і зво́ну, м.
1. -а, мн. званы́, -о́ў. Ударны сігнальны падвясны інструмент (з медзі або меднага сплаву) у форме пустога ўсечанага конуса з падвешаным усярэдзіне ўдарнікам (языком).
Царкоўны з.
Пажарны з.
Званіць ва ўсе званы (таксама перан.: расказваць усім пра што-н.).
2. -у. Гук, які ўтвараецца гэтым інструментам, а таксама металічнымі або шклянымі прадметамі пры ўдары.
З. касы.
З. шклянак.
3. -у, перан. Погаласкі, плёткі.
Нечага было разносіць такі з. па сяле.
|| прым. зво́навы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)