Тапля́к ’бервяно, якое доўгі час праляжала пад вадой’ (ТСБМ), ’дрэва, якое ляжала ў вадзе’ (віц., Нар. сл.; барыс., Сл. ПЗБ), ’патанулае дрэва’ (лельч., Расл. св.), топля́к ’патанулая калода’ (ТС, ПСл). Ад тапі́ць, тапі́цца, гл. тапі́ць 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Патапе́ц, потопе́ц, потопо́к ’грузіла’, ’паплавок’ (ТСБМ, Крыв.; паўн.-усх., КЭС; Касп.), патапы́ ’грузіла’ (лід., Сл. ПЗБ). Да тапі́ць — тан́уць (гл.). Ізасема або семантычная калька з літ. grim̃ždas ці gramždíklis ’грузіла’, якія ад gramždìnti ’тапіць, пагружаць’, grimzdė́ti ’загразаць, тануць, тапіцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Растапу́цце ’разводдзе’ (Юрч. Вытв.). Кантамінацыя распу́цце 1 (гл.) і растапіць (пра лёд), гл. тапіць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Топ ’багна’ (Сл. Брэс.), топь ’топкае балота’ (віц., ЛА, 2). Параўн. рус. топь ’твань, багна, дрыгва’. Гл. тапі́ць 1; дапускаецца мажлівасць зыходнага прасл. *topь ’талае месца’, што дазваляе атаясамліваць у этымалагічным плане названы дзеяслоў з тапіць 2 (гл.), параўн. Зубаты, Studie, 1, 231 і наст.; Фасмер, 4, 79.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перато́пка ’паводка’ (віл., Сл. ПЗБ). Да ператапі́ць ’патапіць’ < пера- і тапі́ць 2 (гл.), суфікс ‑ка. як у паводка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тапі́цца I несов.
1. (лишать себя жизни) топи́ться;
2. (идти ко дну) тону́ть, утопа́ть;
3. страд. топи́ться; потопля́ться; см. тапі́ць I;
◊ калі́ то́пішся, то і за сало́мінку (бры́тву) ухо́пішся — посл. утопа́ющий и за соло́минку хвата́ется
тапі́цца II несов., возвр., страд. топи́ться; пла́виться; см. тапі́ць II
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Пато́ні ’грузіла’ (брасл., Сл. ПЗБ) — назоўнік (мн. л.) ад патонуць ’затапіцца’ (докш., в.-дзв., Сл. ПЗБ). Да тапіць/ тануць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пато́піч ’грузіла’ (віл., Сл. ПЗБ). Да па‑тапіць (па‑тап‑ ляць). Аб суфіксе ‑іч (са значэннем ’прадмет дзеяння’) гл. Сцяцко, Афікс. наз., 45.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ператані́ць ’спрасці вельмі тонкую нітку’ (Др.-Падб.), рус. кастр., дан. перетопить, перетопить ’рабіць вельмі тонкім’. Да пера- і тапіць, тапчы ць < тонкі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тапне́ць ’змяншацца’: стог тапне́ў (Сцяшк.), тапне́е ’растае’ (воран., ЛА, 2). Дзеяслоў з польск. topnieć ’плавіцца, таяць’, перан. ’змяншацца, убываць’, роднасны да тапі́ць 2, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)