прыго́нны², -ая, -ае.

1. гл. прыгон².

2. Які адносіцца да грамадскага ладу, пры якім памешчык меў права на прымусовую працу, маёмасць і асобу, прымацаваных да зямлі і належачых яму сялян.

Прыгоннае права (грамадскі лад, заснаваны на такім праве памешчыка). Прыгонная гаспадарка.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

вылучэ́нства, ‑а, н.

Разм. Вылучэнне радавых супрацоўнікаў (рабочых, сялян, служачых) на адказную работу.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бурмі́стр, ‑а, м.

За прыгонам — кіраўнік памешчыцкага маёнтка або стараста, прызначаны памешчыкам з сялян.

[Ад ням. Bürgermeister — бургамістр.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адыхо́дніцтва, ‑а, н.

Часовы адыход сялян з вёскі на пабочныя заработкі. Працаваць на адыходніцтве.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прыго́ннік, ‑а, м.

Памешчык, які карыстаўся прыгонным правам, меў прыгонных сялян. // Рэакцыянер, прыхільнік прыгону.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

селяні́н, -а, мн. сяля́не і (з ліч. 2, 3, 4) селяні́ны, сяля́н, м.

Жыхар вёскі, які заняты апрацоўкай зямлі, вырошчваннем сельскагаспадарчых культур і развядзеннем сельскагаспадарчай жывёлы як сваёй асноўнай работай.

|| ж. сяля́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак.

|| прым. сяля́нскі, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Во́друб ’адасоблены ўчастак зямлі, які выдзяляўся ва ўласнасць асобных сялян з зямельнага ўладання сяла; хутар’ (БРС, Яшк.). Запазычанне з рус. отруб ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 41).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Скапава́ць ‘зразумець, уцяміць, скеміць’ (Скарбы). Да капаваць (гл.). Паводле Волкавай (БЛ, 60, 137), вытворныя ад ст.-бел. копа, капа ‘сход сялян, што разглядаў судовыя спрэчкі’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ізалява́насць, ‑і, ж.

Стан ізаляванага. Ізаляванасць проваду. □ Дробнаму вытворцу (і рамесніку, і селяніну) перашкаджае перайсці да калектыўнай вытворчасці вельмі слабае развіццё салідарнасці, дысцыпліны, іх ізаляванасць, іх «фанатызм уласнікаў», канстатуемы не толькі сярод заходнееўрапейскіх сялян, але, — дададзім ад сябе, — і сярод рускіх «абшчынных» сялян. Ленін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

па́ншчына, ‑ы, ж.

Гіст.

1. Пры прыгонным праве — дармавая прымусовая праца сялян на пана. Адбываць паншчыну. □ [Пытляваны:] Мы вас за краты не пасадзім і на паншчыну не пагонім. Крапіва.

2. Разм. Прыгоннае права. Пад сялян гэтыя горшыя кавалкі зямлі пайшлі тады, калі была скасавана паншчына. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)