даза́тар, ‑а, м.
Прыстасаванне для аўтаматычнага адмервання або адважвання сыпкіх, вадкіх, газападобных рэчываў. З шумам сыпаўся ў дазатары шчэбень і пясок, паплёсквала вада, шамацеў цэмент. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рассы́пка, ‑і, ДМ ‑пцы, ж.
1. Дзеянне паводле дзеясл. рассыпаць — рассыпаць (у 1, 2 знач.).
2. Р мн. ‑пак. Страта ў вазе сыпкіх тавараў; раструска.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
самаплы́вам, прысл.
Разм.
1. Сілай цячэння. Лодка спускалася самаплывам.
2. Уласным ходам, без буксіроўкі (пра судны).
3. Сілай уласнай вагі (пра рух вадкасцей і сыпкіх рэчываў).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вядро́, -а, мн. вёдры і (з ліч. 2, 3, 4) вядры́, вёдзер, вёдраў і вядзёр, н.
1. Пасудзіна з ручкай у выглядзе дужкі для вадкасцей, сыпкіх рэчываў і пад.
2. Мера вадкасцей, роўная 12,3 літра.
|| памянш. вядзёрца, -а, мн. -ы, -рцаў, н. (да 1 знач.).
|| прым. вядзёрны, -ая, -ае.
В. бачок (ёмістасцю ў адно вядро).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Пур, аўра ’мера сыпкіх рэчываў, роўная тром пудам; пасудзіна, якая змяшчае тры луды’ (в.-дзв., брасл., глыб., Сл. ПЗБ; Касп.; Шатал.; полац., Нар. лекс.; добр., карм., Мат. Гом.), пу́ра ’мера сыпкіх рэчываў, большая за чацвярык’ (Мядзв.), пур ’мера, роўная тром чацвярыкам’ (дзісн., Яшк. Мясц.), пу́ра ’36 гарцаў’ (ковен., Яшк. Мясц.), рус. пск. пу́ра ’мера сыпкіх рэчываў у 3,5 чацвярык’, польск. дыял. pur (“w Inflantach” з канца XVI ст., Вольніч–Паўлоўска, Зб. Абрэмбскай-Яблонскай, 189). Лічыцца баптызмам, параўн. літ. pūras ’тс’, лат. pūrs ’тс’ (Блесэ, SB, 5, 17; Лаўчутэ, Балтизмы, 32); апошняе, паводле Мацэнаўэра (LF, 14, 411), выводзіцца са значэння ’лубяны кубел з пасагам’. Гл. таксама Фасмер, 3, 408.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гро́хат, ‑а, М ‑хаце, м.
Вялікае рэшата для прасейвання сыпкіх матэрыялаў (збожжа, пяску, вугалю) і сарціроўкі іх па велічыні. // Машына з рашотамі, сітамі для такой самай мэты. Прапусціць мінеральныя ўгнаенні праз грохат.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Кварто́ўка ’мера сыпкіх рэчываў’ (Нас., Мат. Гом.), ’мера вадкасці’ (Бяльк., КЭС, лаг., Жд. 3). Гл. кватэрка 2 ’тс’. Відавочная кантамінацыя кватэрка і кварта (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
растру́ска, ‑і, ДМ ‑трусцы, ж.
1. Разм. Дзеянне паводле знач. дзеясл. раструсіць.
2. Р мн. ‑сак. Страты ў вазе і меры сыпкіх прадуктаў і матэрыялаў пры іх захаванні і перавозцы. Раструска мукі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чацвяры́к, ‑верыка, м.
1. Старая мера аб’ёму сыпкіх цел; адна восьмая частка чвэрці. Чацвярык ячменю.
2. Чатыры кані ў адной запрэжцы. Самае меншае — чацвярык стаеннікаў запрагалі ў ягоную [панскую] карэту. Дубоўка. Едзе дарогаю пан на чацверыку. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Паўпу́рык, в.-дзв. паўпу́ра ’мера вагою ў 1 пуд 10 фунтаў’ (Касп., Шатал.), паўпурак ’мера сыпкіх цел ^ 20 кг’ (Мат. Гом.). Да аўра, якое з літ. pūras ’пур (24 гарнцы)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)