жыццядзе́йны, -ая, -ае.

1. Здольны выконваць жыццёвыя функцыі.

Ж. орган.

2. перан. Дзейны, энергічны.

Ж. розум.

|| наз. жыццядзе́йнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

інтэле́кт, -у, М -кце, м.

Розум (у 1 знач.), здольнасць чалавека мысліць і разважаць.

Высокі і.

|| прым. інтэлектуа́льны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ачу́ліць

‘прывесці да прытомнасці, наставіць на розум каго-небудзь, што-небудзь (галаву і пад.)’

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. ачу́лю ачу́лім
2-я ас. ачу́ліш ачу́ліце
3-я ас. ачу́ліць ачу́ляць
Прошлы час
м. ачу́ліў ачу́лілі
ж. ачу́ліла
н. ачу́ліла
Загадны лад
2-я ас. ачу́ль ачу́льце
Дзеепрыслоўе
прош. час ачу́ліўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ачу́льваць

‘прыводзіць да прытомнасці, настаўляць на розум каго-небудзь, што-небудзь (галаву і пад.)’

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. ачу́льваю ачу́льваем
2-я ас. ачу́льваеш ачу́льваеце
3-я ас. ачу́львае ачу́льваюць
Прошлы час
м. ачу́льваў ачу́львалі
ж. ачу́львала
н. ачу́львала
Загадны лад
2-я ас. ачу́львай ачу́львайце
Дзеепрыслоўе
цяп. час ачу́льваючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

образу́мленный разг. абразу́млены, наве́дзены на ро́зум;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

непаваро́тлівы, -ая, -ае.

1. Павольны, марудны, няспрытны ў рухах.

Непаваротлівае дзіця.

2. перан. Някемлівы, нерухавы (у справах).

Н. розум.

|| наз. непаваро́тлівасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дурма́н, -у, м.

1. Тое, што адурманьвае, прытупляе розум, свядомасць.

2. Памутненне свядомасці, розуму; адурэнне.

|| прым. дурма́нны, -ая, -ае і дурма́нлівы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рацыяналі́зм, -у, м.

1. Кірунак у ідэалістычнай філасофіі, які лічыць розум адзінай крыніцай пазнання.

2. Разважлівыя, без эмоцый адносіны да жыцця.

|| прым. рацыяналісты́чны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

му́драсць, -і, ж.

1. гл. мудры.

2. Глыбокі розум, заснаваны на жыццёвым вопыце.

Народная м.

○

Зуб мудрасці — трэці вялікі карэнны зуб, які вырастае пасля дваццаці гадоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

здурне́лы, ‑ая, ‑ае.

Разм. Які здурнеў, страціў розум.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)