пе́рада, прыназ. з Т.

У спалучэнні перада мной (мною) — тое, што і перад. Пнівадзіцкае балота, як вокам сягнуць, ляжала перада мною. Чорны. Перада мной рачны жыхар Нырае за мальком. Броўка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

маніто́р, ‑а, м.

1. Браніраваны з неглыбокай пасадкай ваенны карабель з буйнакалібернай артылерыяй, прызначаны для абстрэлу берагавых аб’ектаў і караблёў у прыбярэжных водах. Рачны манітор. Маракі манітор.

2. Тое, што і гідраманітор.

[Англ. monitor ад назвы першага карабля гэтага класа.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паро́м, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Пласкадоннае судна або плыт для пераправы цераз раку, возера і пад. людзей, павозак, грузаў.

Рачны п.

2. Велікагрузнае судна для перавозкі пасажыраў, грузаў, транспартных сродкаў.

Марскі п.

Ехаць паромам з Даніі ў Швецыю.

|| прым. паро́мны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

порт¹, -а, М -рце, мн. парты́, -о́ў, м.

Месца з засцярожанай воднай прасторай, спецыяльна абсталяванае для стаянкі, пагрузкі, разгрузкі і рамонту суднаў, а таксама прыморскі горад з такім спецыяльна прыстасаваным месцам.

Рачны п.

Гандлёвы п.

○

Паветраны порт — тое, што і аэрапорт.

|| прым. парто́вы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

трамва́й, ‑я, м.

1. Гарадская наземная электрычная чыгунка.

2. Поезд гэтай чыгункі з аднаго або некалькіх вагонаў (з якіх адзін маторны).

•••

Рачны трамвай — невялікі пасажырскі параход або катэр, які курсіруе па рацэ ў межах горада.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Рэ́чны ’рачны’ (Байк. і Некр.). Мяркуючы па націску, з польск. rzeczny ’тс’.

*Рэчны́ 1 речпый ’языкаты’ (пін., Нар. лекс.). Да рэч 2.

Рэчны́ 2 ’ганарлівы’ (жытк., Нар. словатв., ТС), рачны́ ’самаўпэўнены, нахабны’ (Сцяшк. Сл., Сцяц. Сл.). Відаць, далейшае развіццё семантыкі ад рэчны 1 (гл.), але нельга выключыць уплыў польск. grzeczny ’ветлівы, выхаваны’, хаця націск робіць такое дапушчэнне сумніўным.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

флот, -у, М фло́це, мн. фло́ты, -аў і флаты́, -о́ў, м.

1. Сукупнасць усіх ваенных ці гандлёвых суднаў краіны або асобнага мора, рачнога басейна.

Рачны ф.

Чарнаморскі ф.

2. Буйное злучэнне ваенна-марскіх суднаў.

○

Паветраны флот — сукупнасць ваенных або грамадзянскіх лятальных апаратаў; авіяцыя.

|| прым. фло́цкі, -ая, -ае.

Ф. экіпаж.

Сышлі на бераг флоцкія (наз.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рак¹, -а, мн. -і, -аў, м.

Пакрытая панцырам прэснаводная або марская жывёліна з клюшнямі і брушкам.

Рачны р.

◊

Калі рак свісне — невядома калі або ніколі.

Паказаць, дзе ракі зімуюць каму — правучыць, пакараць каго-н.

|| памянш. рачо́к, -чка́, мн. -чкі́, -чко́ў, м.

|| прым. ра́кавы, -ая, -ае і рачы́ны, -ая, -ае.

Ракавая шыйка (брушка рачнога рака). Рачыныя вочы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

бабёр, ‑бра, м.

1. Паўводны звер атрада грызуноў, які жыве ў лесе каля рэк і іншых вадаёмаў і мае каштоўнае футра. Рачны бабёр. Паселішча баброў.

2. Футра гэтага звера, а таксама адзенне з такога футра.

•••

Балотны бабёр — тое, што і нутрыя.

Плача як бабёр гл. плакаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ло́цман, ‑а, м.

1. Асоба, якая добра ведае мясцовыя ўмовы плавання і праводзіць судны па фарватэры. Морскі лоцман. Рачны лоцман. □ Салул і яго сябры .. здолелі правесці карабель там, дзе не правёў бы яго самы спрактыкаваны лоцман. «Полымя».

2. Невялікая марская рыба сямейства стаўрыдавых, якая суправаджае на далёкія адлегласці караблі і буйных рыб.

[Гал. loodsman.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)