надкало́ць, ‑калю, ‑колеш, ‑коле; зак., што.
1. Раскалоць не поўнасцю. Надкалоць талерку.
2. Накалоць зверху што‑н., пракалоць верхні слой чаго‑н. Надкалоць шылам падэшву.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
накало́ць, -калю́, -ко́леш, -ко́ле; -калі́; -ко́латы; зак.
1. чаго. Раскалоць пэўную колькасць чаго-н.
Н. дроў.
2. каго. Колючы, забіць у нейкай колькасці.
Н. свіней.
3. што. Пашкодзіць, параніць чым-н. вострым.
Н. нагу.
4. што. Пракалоць паверхню чаго-н. у многіх месцах.
Н. слівы для варэння.
5. каго-што на што. Насадзіць, нанізаць на што-н. вострае.
Н. матыля на шпільку.
6. што. Раскалоць, расшчапіць што-н. не да канца; надкалоць.
Н. палена.
|| незак. нако́лваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. нако́лванне, -я, н. (да 3—6 знач.) і нако́лка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж. (да 4—6 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
наразбіва́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., чаго.
1. Разбіць, раскалоць (ударамі) вялікую колькасць чаго‑н. Наразбіваць талерак.
2. Растрэсці, раскінуць многа чаго‑н. Наразбіваць сена ў пракосах.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зано́рысты ’пакручасты; дрэва, якое цяжка раскалоць’ (Сл. паўн.-зах.). Магчымыя версіі: да нораў, г. зн. дрэва «з норавам»?, да нора ’дупло’?, да *норити (гл. ныраць) ’дрэва, што было патоплена’? Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Расчахну́ць, росчахну́ць ’расхапаць; разарваць’ (ТС), русчахну́ты ’разадраць, раскалоць удоўж (два ствалы, дзве галіны)’, русчахну́тысь ’разадрацца’ (брэсц.), расчахну́цца (рошчэхну́цца) ’разбіцца’ (хойн., ГЧ). Вытворнае ад чахаць (гл.), што да гукапераймання чах, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
раско́л¹, -у, м.
1. гл. раскалоць.
2. Месца, па якім што-н. расколата або раскалолася; трэшчына.
3. перан. Раздзяленне каго-, чаго-н. на групы, часткі, абумоўленае наяўнасцю рознагалоссяў.
Р. у грамадстве.
4. Рэлігійна-грамадскі рух у Расіі, які ўзнік у сярэдзіне 17 ст., быў накіраваны супраць афіцыйнай царквы і закончыўся ўтварэннем стараверства.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пашчапа́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
Раскалоць на часткі, на шчэпкі. Танк, які толькі што важка сышоў з платформы, пашчапаў, зрушыў дзе-нідзе намошчаныя шпалы. Мележ. Пан размахнуўся і пашчапаў сваю стрэльбу аб хвою. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перакало́ць 1, ‑калю, ‑колеш, ‑коле; зак., што.
Пакалоць, раскалоць усё, многае. Перакалоць дровы.
перакало́ць 2, ‑калю, ‑колеш, ‑коле; зак.
1. што. Прыкалоць іначай або ў другім месцы; перашпіліць. Перакалоць значок.
2. каго. Закалоць чым‑н. вострым усіх, многіх. Перакалоць свіней.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расплінтава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., што.
Спец.
1. Разраўнаваць, ачысціць паверхню чаго‑н. (зямлі, балота і пад.). На дварэ была вясна, і трэба было старацца расплінтаваць хоць невялікія лапіны пад сяўбу. Пальчэўскі.
2. Раскалоць глыбы каменя на кавалкі, патрэбныя для далейшай апрацоўкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расшчапі́ць, -шчаплю́, -шчэ́піш, -шчэ́піць; -шчэ́плены; зак., што.
1. Раскалоць, раздзяліць на часткі.
Р. палена.
2. Разняць, раз’яднаць.
Р. пальцы.
3. Раздрабіць, заставіць распасціся на часткі (спец.).
Р. валокны.
4. Раскласці на часткі ў выніку хімічнай рэакцыі (спец.).
Р. эфір.
5. Прымусіць распасціся (атам; спец.).
Р. атам урану.
|| незак. расшчапля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е і расшчэ́пліваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. расшчапле́нне, -я, н. (да 3—5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)